Page 45 - รายงานฉบับสมบูรณ์ เหลียวหลังแลหน้า 2 ทศวรรษ สิทธิมนุษยชนในสังคมไทย
P. 45
บทที่ 2
พัฒนาการสิทธิมนุษยชนสังคมไทยก่อนปี 2540
บทนี้แสดงให้เห็นภาพตั้งแต่ย่างก้าวออกเดินไปบนเส้นทางสิทธิมนุษยชนของไทยที่เริ่มต้นมา
เมื่อปี 2491 จนถึงปัจจุบันปี 2565 เมื่อเทียบกับระยะเวลาและการขับเคลื่อนเรื่องการเคารพสิทธิ
มนุษยชนในสังคมไทย อาจจะกล่าวได้ว่ามีความก้าวหน้าอย่างช้า ๆ และยังมีความท้าทายอยู่หลาย
ประการ จุดที่น่าสนใจคือภายหลังการลงนามรับรองการประกาศปฏิญญาสิทธิมนุษยชนสากล ซึ่งมี
จุดมุ่งหมายเพื่อปกป้องสิทธิเสรีภาพขั้นพื้นฐานของมนุษย์ทุกคนอย่างเสมอภาคเท่าเทียมกัน ไม่พึงมี
ใครพรากสิทธินั้นไปจากใครได้ โดยเฉพาะสิทธิในการมีชีวิตซึ่งเป็นสิทธิขั้นพื้นฐาน อย่างไรก็ดี ปี 2497
ก็มีเหตุการณ์สำคัญที่ท้าทายต่อหลักการสิทธิมนุษยชนสากลดังกล่าว คือ เหตุการณ์การอุ้มหายหะยี
สุหลง ผู้นำคนสำคัญของชาวมลายูมุสลิมในชายแดนใต้ การอุ้มหายดังกล่าวไม่เพียงแต่พรากสิทธิใน
การมีชีวิตของหะยี สุหลงเท่านั้น หากแต่ยังพรากสิทธิของครอบครัวและญาตพี่น้องตลอดจนผู้ที่
เคารพนับถือหะยี สุหลงไปด้วย และกลายเป็นประเด็นปัญหาที่นำมาสู่การละเมิดสิทธิอื่น ๆ อีก
จำนวนมากหลังจากนั้นมา ความท้าทายสำคัญต่อการขับเคลื่อนสิทธิมนุษยชนไทยคือ การมองเห็น
บริบททางสังคมการเมืองระดับโลกและระดับรัฐส่งผลอย่างไรต่อการสร้างความรู้ ความเข้าใจในเรื่อง
การเคารพสิทธิมนุษยชนจนถึงขั้นที่จะสามารถแปลงเปลี่ยนทางวัฒนธรรมสังคมเพื่อให้หนุนเสริม
การทำงานผลักดันให้สิทธิมนุษยชนหยั่งรากลึกในสังคมไทย บทนี้จึงชวนเรียนรู้และทบทวนบทเรียน
บริบทแวดล้อมก่อนการจัดตั้งสถาบันสิทธิมนุษยชนแห่งชาติในนาม “คณะกรรมการสิทธิมนุษยชน
แห่งชาติ (กสม.)”
2.1 บริบทสังคมการเมืองโลก
ปี 2532 เป็นปีที่มีการเปลี่ยนแปลงระดับโลกที่สำคัญซึ่งส่งผลกระทบต่อบรรยากาศทาง
การเมืองโลก ด้วยเป็นปีที่กำแพงเบอร์ลินซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของการแบ่งโลกประชาธิปไตยภายใต้การ
นำของสหรัฐอเมริกาและโลกสังคมนิยมคอมมิวนิสต์ที่นำโดยสหภาพโซเวียตรัสเซียได้ถูกทุบทำลายลง
กระแสการเติบโตของเสรีประชาธิปไตยกลายเป็นกระแสที่แพร่หลายไปทั่วโลก เยอรมันตะวันออก-
ตะวันตกกลับเข้ามารวมตัวกันและใช้แนวทางในการเมืองระบอบสังคมนิยมประชาธิปไตย คือ ระบอบ
ประชาธิปไตยที่เน้นสวัสดิการและความเป็นธรรมทางสังคม
ปี 2535 การเมืองโลกเดินมาถึงจุดเปลี่ยนสำคัญที่ฟรานซิส ฟูกูยามา นักรัฐศาสตร์อเมริกันเชื้อ
สายญี่ปุ่นได้นำเสนอแนวคิด ‘จุดจบแห่งประวัติศาสตร์’ ไว้ว่า ประวัติศาสตร์ของโลกได้มาถึงจุดสิ้นสุด
แล้ว โดยที่ระเบียบโลกแบบเสรีนิยมจะกลายเป็นระบอบการปกครองหลักที่เอาชนะทุกระบอบการ
ปกครองได้ เพราะเป็นระบอบที่รับประกันสันติภาพและความรุ่งเรืองของชาติต่าง ๆ ได้ดีที่สุด (สมคิด
พุทธศรี, 22 มกราคม 2562) บรรยากาศการเมืองโลก ณ เวลานั้นแผ่ไปทั่ว และมาถึงสังคมไทย
เช่นกัน
2.2 บริบทสังคมการเมืองไทย
มีการกล่าวอ้างกันว่า สังคมไทยมีการให้คุณค่ากับเรื่องสิทธิมนุษยชนมานานตั้งแต่ในกฎหมาย
ตราสามดวง อย่างไรก็ดี เมื่อพิจารณาจากรัฐธรรมนูญฉบับแรกของไทย พ.ศ. 2475 นั้น ไม่พบการ
ให้ความหมายที่ชัดเจนเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนที่สอดคล้องกับชุดคุณค่าสิทธิมนุษยชนสากลที่เกิดขึ้น
-37-
