Page 171 - รายงานการศึกษาวิจัยฉบับสมบูรณ์ สิทธิชุมชนในการจัดสรรทรัพยากรน้ำโดยใช้แนวทางสันติวิธี : กรณีศึกษาพื้นที่ต้นน้ำของประเทศไทย
P. 171
154
วิถีชีวิตของคนในลุ่มน้้าน่านยังคงผูกพันกับทรัพยากรธรรมชาติมากกว่า อย่างไรก็ตาม ทั้งสองลุ่มน้้ายัง
ไม่พบความขัดแย้งที่มาจากการจัดสรรทรัพยากรน้้า ซึ่งอาจเป็นผลสืบเนื่องจากความพึงพอใจต่อการ
จัดการทรัพยากรน้้าของภาครัฐหรือหน่วยงานอื่น ๆ ทั้งนี้ หากมีข้อขัดแย้งขึ้น การเจรจาผ่านผู้น้า
ชุมชน เช่น ก้านัน ผู้ใหญ่บ้าน จะช่วยคลี่คลายความขัดแย้งได้ซึ่งเป็นการใช้คนกลางในการไกล่เกลี่ย
ข้อพิพาทตามแนวทางสันติวิธีภายใต้แนวคิดสิทธิการใช้น้้าของชุมชน
6.1.2 ข้อมูลผลการศึกษาจากการประชุมกลุ่มย่อยแบบสนทนากลุ่ม
ข้อมูลจากลุ่มน้้าชี จังหวัดชัยภูมิ สะท้อนว่าชุมชนมีความผูกพันกับลุ่มน้้าจากอดีตถึงปัจจุบัน
ใช้ประโยชน์จากล้าน้้าชีอุปโภคภายในครัวเรือน และเป็นแหล่งน้้าส้าคัญในภาคการเกษตรโดยเฉพาะ
การเพาะปลูกมะม่วงซึ่งเป็นพืชเศรษฐกิจที่ส้าคัญชนิดหนึ่งของจังหวัด โดยคนในชุมชนสามารถเข้าถึง
หรือใช้ประโยชน์จากล้าน้้าชีได้อย่างเท่าเทียมกัน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการใช้ประโยชน์ของผู้ที่มีที่ดินติด
กับล้าน้้าชี อย่างไรก็ตาม เนื่องจากเป็นพื้นที่ต้นน้้าท้าให้เกิดน้้าไหลบ่าในช่วงฤดูฝนส่งผลให้ตลิ่งถูกกัดเซาะ
หรืออาจพบปัญหาน้้าแห้งขอดในฤดูแล้งจึงท้าให้ขาดแคลนน้้าใช้ในช่วงดังกล่าว และจะรุนแรงขึ้นเมื่อ
จังหวัดประกาศห้ามไม่ให้สูบใช้น้้าจากล้าน้้าชี ดังนั้น เพื่อให้มีน้้าใช้ตลอดปีและเป็นการส่งเสริมการใช้
ประโยชน์จากทรัพยากรน้้าที่มีอย่างไม่จ้ากัดในช่วงฤดูฝน คนในชุมชนจึงต้องการอ่างเก็บน้้าที่มี
ศักยภาพพร้อมใช้งาน ขณะเดียวกัน การท้าการเกษตรที่ใช้สารเคมีมากเกินไปกับการจัดการขยะมูลฝอย
ที่ไม่ถูกวิธีอาจมีผลต่อคุณภาพของล้าน้้าชีในอนาคต จากการตระหนักถึงปัญหาดังกล่าว ผู้น้าชุมชน/
ผู้น้าท้องถิ่นได้จัดกิจกรรมกระตุ้นการอนุรักษ์ทรัพยากรป่าไม้ด้วยการปลูกป่าซึ่งเป็นจุดก้าเนิดของ
ทรัพยากรน้้า หรือกระตุ้นจิตส้านึกการทิ้งขยะหรือจัดการขยะอย่างเหมาะสม รวมถึงการอนุรักษ์
ทรัพยากรธรรมชาติผ่านความเชื่อและความศรัทธาจากการบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ผู้ปกปักรักษาและดูแล
พื้นที่ต้นน้้าชีที่คนในชุมชนต้นน้้าชีหรือคนที่ใช้ประโยชน์จากล้าน้้าชีรอบนอกต่างให้ความเคารพ
ส่วนแหล่งกักเก็บน้้า (อ่างเก็บน้้า) ที่ตั้งอยู่ในเขตพื้นที่อ้าเภอหนองบัวแดง จังหวัดชัยภูมิ ยังต้องการ
งบประมาณสนับสนุนจากภาครัฐเพื่อให้สามารถกักเก็บน้้าได้อย่างมีประสิทธิภาพและสามารถจัดสรร
ทรัพยากรน้้าให้แก่ชุมชนใกล้เคียงได้อย่างทั่วถึงด้วย
ส้าหรับข้อมูลจากลุ่มน้้าน่าน จังหวัดน่าน สะท้อนว่านอกจากแม่น้้าน่านแล้วยังมีแหล่งน้้า
ส้าคัญอีกคือน้้าว้าที่เป็นล้าน้้าสาขาของแม่น้้าน่าน โดยชุมชนใช้ประโยชน์จากแหล่งน้้าทั้งสอง
ทางการเกษตรซึ่งส่วนใหญ่ผ่านระบบชลประทานหรือคลองส่งน้้าที่มีผู้รับผิดชอบดูแลการเปิด-ปิดประตูน้้า
หรือเครื่องสูบน้้าโดยเฉพาะ พืชปลูกที่ส้าคัญในพื้นที่ เช่น ข้าว ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ และยาสูบ อย่างไรก็ตาม
น้้าเพื่อการเกษตรยังไม่เพียงพอต่อความต้องการ โดยเฉพาะในช่วงฤดูแล้ง เกษตรกรแก้ปัญหาด้วยการ
ขุดบ่อน้้าในไร่นาหรือเจาะน้้าใต้ดินเพื่อการเพาะปลูกในเขตพื้นที่ของตนเอง ขณะเดียวกัน ส่วนใหญ่ทุกปี
