Page 176 - รายงานการศึกษาวิจัยฉบับสมบูรณ์ สิทธิชุมชนในการจัดสรรทรัพยากรน้ำโดยใช้แนวทางสันติวิธี : กรณีศึกษาพื้นที่ต้นน้ำของประเทศไทย

159

ดังนั้น การใช้แนวทางสันติวิธีในการจัดการทรัพยากรน้้าภายใต้กรอบสิทธิชุมชนที่ระบุไว้ในกฎหมาย

นอกจากจะสามารถแก้ไขปัญหาความขัดแย้งที่เกิดขึ้นได้แล้ว ชุมชนยังอาจสามารถสะท้อนบทบาท

ความมีตัวตน หรือความต้องการของตนเอง ให้เป็นที่ประจักษ์แก่บุคคลภายนอก ซึ่งอาจมีส่วนช่วย
ผลักดันให้รัฐหรือภาคส่วนอื่นเล็งเห็นความส้าคัญของชุมชนต่อการพัฒนาประเทศทั้งทางโครงสร้าง

หรือนโยบายต่อไป อย่างไรก็ตาม แนวคิดระดับนโยบายกลับมีกลไกที่ยากล้าบากในทางปฏิบัติ

กล่าวคือกฎหมายแม่บทอย่างรัฐธรรมนูญฯ ฉบับ พ.ศ. 2560 ยังขาดความชัดเจนในการบัญญัติการ
รับรองสิทธิชุมชนเพื่อให้เกิดการบังคับใช้กฎหมายอย่างมีประสิทธิภาพ (ชาติชาย วิริยะเจริญกิจ และ

สุรัสวดี แสนสุข, 2560) ท้าให้ยังไม่เกิดผลในทางปฏิบัติได้อย่างแท้จริง น้ามาซึ่งปัญหาการบังคับใช้

และการตีความรับรองคุ้มครองสถานะของชุมชนและสถานะสิทธิชุมชน ซึ่งหน่วยหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
จ้าเป็นต้องด้าเนินการผลักดันให้มีความชัดเจนในการน้าไปสู่การปฏิบัติ

ดังที่ อภิญญา ดิสสะมาน (2560) กล่าวว่าความขัดแย้งเป็นเรื่องธรรมชาติ มักจะเกิดขึ้นได้
จากหลายสาเหตุ ตราบใดที่มนุษย์ยังรวมกันเป็นสังคมเป็นชุมชน ต้องพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน การ

พัฒนาทางด้านกายภาพ ความเจริญทางวัฒนธรรม การเปลี่ยนไปของภูมิสังคม (Social Landscape)

ภูมิวัฒนธรรม (Cultural Landscape) นิเวศวัฒนธรรม (Cultural Ecology) มีชีวิตวัฒนธรรม (Way
of Life) ร่วมกับชุมชนทางชาติพันธุ์ (Ethnic Village) เกิดการผสมสานกันระหว่างของเก่ากับของใหม่

ความสะดวกสบายที่สังคมได้รับจากยุคโลกาภิวัตน์ วัตถุนิยมมีกระแสที่รุนแรง บางแห่งไม่สามารถต้าน

กระแสแห่งวัตถุสมัยใหม่ได้ก็สลายหายไปชั่วข้ามคืน จึงท้าให้เกิดความขัดแย้งกันระหว่างธรรมชาติกับ
มนุษย์ เมื่อเกิดความขัดแย้งขึ้นจึงมีการคิดค้นแนวทางและหลักการขจัดความขัดแย้งเพื่อให้เกิดความ

สมดุลระหว่างมนุษย์กับทรัพยากรธรรมชาติที่เกิดขึ้นโดยการร่วมมือ การประนีประนอม การ

ปรึกษาหารือร่วมถกแถลงในนโยบายที่จ้าเป็นในชุมชนและสังคมร่วมกันและการรวมพลังอ้านาจที่ตรง
ตามสถานการณ์จนประสบความส้าเร็จ

หลักการสันติวิธีดังกล่าวข้างต้น สามารถใช้เครื่องมือของการสร้างความสมานฉันท์ซึ่งมี

หลากหลายรูปแบบ เช่น การสานเสวนา (Dialogue) การเจรจาไกล่เกลี่ย (Negotiation) การปรึกษาหารือ
(Deliberation) เป็นต้น เครื่องมือการสานเสวนาเป็นการเปลี่ยนแปลงสัมพันธภาพ เครื่องมือการไกล่

เกลี่ยจะมีการท้าบันทึกข้อตกลงหรือการเจรจาในประเด็นปัญหา การเจรจาต้องการคู่กรณีที่พร้อมจะ

ไปสู่ข้อตกลง และการปรึกษาหารือคือเครื่องมือในการถอดบทเรียนเพื่อเปลี่ยนอนาคตร่วมกัน
(Transformative Scenario Planning) เพราะเครื่องมือกระบวนการปรึกษาหารือ เน้นการแก้ไข

ปัญหาที่ซับซ้อน เพื่อให้ผู้ที่มีส่วนได้เสียเห็นภาพอนาคตร่วมกัน โดยเริ่มจาก 1) การวินิจฉัย

สถานการณ์และบริบทอย่างเป็นระบบ 2) การพัฒนาเครือข่ายที่สร้างพฤติกรรมการแก้ปัญหาที่
แข็งแกร่ง และ 3) การสร้างอัตลักษณ์ร่วมกับโครงการ