Page 145 - รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการจัดทำข้อเสนอแนะ มาตรการหรือแนวทางในการเพิ่มประสิทธิภาพการปฏิบัติงานตามพระราชบัญญัติสัญชาติ (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2555 เพื่อส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน
P. 145
138
ประการที่สาม ปัญหาทางข้อเท็จจริงของคนไทยพลัดถิ่นซึ่งเป็นเจ้าของปัญหา พบว่าปัจจัยพื้นฐานที่
ส่งผลให้การดำเนินการคืนสัญชาติเกิดความล่าช้า คือเรื่องของสถานะบุคคลของคนไทยพลัดถิ่นโดยเฉพาะ
ปัญหาการเปลี่ยนกลุ่มและการขอคืนสถานะทางทะเบียน ซึ่งทำให้กระบวนการพิจารณาเกิดความล่าช้าและทำ
ให้ระยะเวลาในการยื่นขอพิสูจน์และรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นเพิ่มมากขึ้น อีกทั้งปัญหาเกี่ยวกับองค์
ความรู้และสถานะทางเศรษฐกิจของคนไทยพลัดถิ่นเอง ก็มีส่วนสำคัญที่ทำให้การยื่นคำขอพิสูจน์และรับรอง
ความเป็นคนไทยพลัดถิ่นเกิดการติดขัดไม่ราบรื่นได้ เนื่องจากในกระบวนการตระเตรียมพยานหลักฐาน
คนไทยพลัดถิ่นบางส่วนยังคงไม่เข้าใจ ถึงขั้นตอนและวิธีการของการดำเนินการยื่นคำขอพิสูจน์และรับรอง
ความเป็นคนไทยพลัดถิ่น รวมถึงข้อจำกัดด้านรายได้ก็ส่งผลโดยตรงต่อการรวบรวมพยานหลักฐาน เช่น
การตรวจสารพันธุกรรม DNA การเดินทางเพื่อติดต่อกับหน่วยงานราชการในแต่ละครั้งทำให้ต้องหยุดทำงาน
และมีค่าใช้จ่ายในการเดินทาง เป็นต้น นอกจากปัญหาข้อเท็จจริงเกี่ยวกับกระบวนการยื่นคำขอรับรองความ
เป็นคนไทยพลัดถิ่นแล้ว ในการดำเนินชีวิตประจำวันของคนไทยพลัดถิ่นยังขาดโอกาสในการเข้าถึงสิทธิต่างๆ
เนื่องจากไม่มีบัตรประชาชนสัญชาติไทย หรือถูกละเมิดสิทธิจากความล่าช้าจากกระบวนการการพิสูจน์และ
การรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นทั้งสิทธิที่อยู่อาศัย สิทธิการเดินทาง สิทธิในการทำงาน สิทธิด้าน
สาธารณสุข สิทธิทางด้านการศึกษา
ฉะนั้นปัญหาข้างต้น จึงล้วนแต่เชื่อมโยงและส่งผลกระทบต่อสิทธิของคนไทยพลัดถิ่น เพราะเมื่อ
กระบวนการพิสูจน์และรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นเกิดความล่าช้า ก็จะสร้างความไม่ยุติธรรมแก่คนไทย
พลัดถิ่นเช่นเดียวกัน แม้ว่าที่ผ่านหน่วยงานภาครัฐและภาคประชาชนที่เกี่ยวข้อง จะมีความพยายามแก้ไข
ปัญหาที่เกิดขึ้นในกระบวนการการพิสูจน์และการรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น รวมถึงให้สิทธิขั้นพื้นฐานแก่
คนไทยพลัดถิ่นได้สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ตามสมควร แต่ความล่าช้าก็ยังคงทำงานได้เร็วกว่าสิทธิที่เสียไปของ
คนไทยพลัดถิ่น เช่น กรณีบัตรประจำตัวหมดอายุแต่ไม่สามารถต่อได้ เพราะอยู่ในระหว่างการยื่นขอคืนสถานะ
และขอพิสูจน์และรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น หรือการที่พ่อแม่รอการพิจารณาคำขอพิสูจน์และรับรอง
ความเป็นคนไทยพลัดถิ่นที่นานกว่าที่กฎหมายกำหนด จนทำให้ลูกต้องไม่มีสัญชาติไทยไปด้วย เป็นต้น
ซึ่งปัญหาต่างๆ เหล่านี้ยังคงเป็นข้อท้าท้ายที่มาพร้อมกับการบังคับใช้กฎหมายต่อไป ในการคืนความยุติธรรม
ให้กับคนไทยพลัดถิ่นได้มีสัญชาติไทยได้เฉกเช่นเดียวกับบรรพบุรุษ
6.2 ข้อเสนอแนะ
ในการคืนสัญชาติให้กับคนไทยพลัดถิ่น แม้ว่าพระราชบัญญัติสัญชาติ พ.ศ.2508 แก้ไขเพิ่มเติม
(ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2555 และกฎกระทรวงการพิสูจน์และการรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น พ.ศ. 2555
จะได้รับรองสิทธิในสัญชาติและกระบวนการพิสูจน์สิทธิของคนไทยพลัดถิ่นไว้แล้ว โดยเจตนารมณ์ของ
กฎหมายเพื่อที่จะให้คนไทยพลัดถิ่นได้รับคืนสัญชาติอย่างรวดเร็วและเป็นธรรม แต่ในทางปฏิบัติยังคงมีปัญหา
ในกระบวนการคืนสัญชาติทุกชั้นของการดำเนินงาน เช่น ข้อจำกัดของคนไทยพลัดถิ่น ปัญหาเกี่ยวกับแนวการ
