Page 143 - รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการจัดทำข้อเสนอแนะ มาตรการหรือแนวทางในการเพิ่มประสิทธิภาพการปฏิบัติงานตามพระราชบัญญัติสัญชาติ (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2555 เพื่อส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน

136

บทที่ 6 บทสรุปและข้อเสนอแนะ

6.1 บทสรุป

นับตั้งแต่มีการบังคับใช้พระราชบัญญัติสัญชาติ (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2555 และกฎกระทรวงการพิสูจน์

และการรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น พ.ศ. 2555 จนถึงปัจจุบันเป็นระยะเวลา 10 ปี จำนวนคนไทยพลัดถิ่น

ที่เคยขึ้นทะเบียนไว้กับกรมการปกครองทั้งหมด 17,903 คน และได้การคืนสัญชาติไปแล้วเสร็จจำนวน

12,524 คน (ข้อมูล ณ วันที่ 30 เมษายน 2565) โดยมีคนไทยพลัดถิ่นที่ยังไม่ได้รับการคืนสัญชาติไทยอีกเป็น

จำนวนมาก จนนำไปสู่การตั้งคำถามถึงการบังคับใช้กฎหมายดังกล่าวมีประสิทธิภาพเพียงพอหรือไม่ ซึ่งจากผล
การศึกษาพบว่า ปัญหาการขอพิสูจน์และรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นนั้น ไม่สามารถแก้ไขปัญหาด้วยการ

บังคับใช้กฎหมายเพียงระนาบเดียว เนื่องจากปัญหาของคนไทยพลัดถิ่นมีปัจจัยหลายด้านเข้ามาเกี่ยวข้อง

ที่ทำให้กระบวนการทางกฎหมายไม่สามารถดำเนินต่อไปได้อย่างราบรื่น

ประการแรก ปัญหาที่เกี่ยวข้องกับกฎหมาย กล่าวได้ว่าในการบังคับใช้พระราชบัญญัติสัญชาติ

(ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2555 ตามคำนิยามมาตรา 4 ยังไม่ครอบคลุมคนไทยพลัดถิ่นอื่นๆ ในประเทศไทย อีกทั้งแม้ว่า

พระราชบัญญัติสัญชาติ (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2555 จะเปิดช่องทางให้สามารถกำหนดผู้ซึ่งมีลักษณะอื่นทำนอง
เดียวกันตามที่กำหนดในกฎกระทรวงได้ แต่ปัจจุบันยังไม่มีการออกกฎกระทรวงในการคืนสัญชาติให้กับบุคคล

กลุ่มดังกล่าว

ในส่วนของกฎหมายลำดับรอง ได้แก่ กระทรวงการพิสูจน์และการรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น

พ.ศ. 2555 พบว่าบทบัญญัติที่เกี่ยวข้องกับการรับรองพยานหลักฐานโดยใช้“บุคคลที่น่าเชื่อถือซึ่งมีสัญชาติ

ไทย” ยังไม่มีความชัดเจนถึงคุณสมบัติของบุคคลที่น่าเชื่อถือซึ่งมีสัญชาติไทยว่าหมายถึงบุคคลใด อันทำให้
ในทางปฏิบัติ การใช้ดุลพินิจของเจ้าหน้าที่ในแต่ละพื้นที่เกิดความลักลั่นในการยอมรับฟังพยานบุคคล หรือ

การใช้ดุลพินิจในการจัดประชาคมหมู่บ้าน เพื่อตรวจสอบประวัติความเป็นมาของผู้ยื่นคำขอรับรองความเป็น

คนไทยพลัดถิ่นกรณีไม่มีพ่อแม่ญาติพี่น้องมาให้การรับรอง ซึ่งส่งผลให้เจ้าหน้าที่ในแต่ละท้องที่มีการรับฟัง

พยานพยานบุคคลที่แตกต่างกัน นอกจากการพิจารณาพยานหลักฐานของเจ้าหน้าแล้วในทางปฏิบัติยังพบ

ปัญหาช่องว่างการบังคับใช้กฎหมาย เนื่องจากการพิสูจน์และการรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นนั้น

กฎกระทรวงได้มีการกำหนดให้มีการออกใบรับคำขอ เพื่อกำหนดกรอบระยะเวลาในการดำเนินงานของ

เจ้าหน้าที่ในทุกขั้นตอน นับตั้งแต่ชั้นของอำเภอ จังหวัด กรมการปกครองและคณะกรรมการรับรองความเป็น
คนไทยพลัดถิ่น แต่ในทางปฏิบัติยังคงมีการหลีกเลี่ยง การดำเนินการตามระยะเวลาที่กฎหมายกำหนดโดยการ

ไม่ออก “ใบรับคำขอ” ซึ่งส่งผลต่อการติดตามผลการดำเนินการของเจ้าหน้าที่ของคนไทยพลัดถิ่นและไม่มี

กรอบระยะเวลาที่แน่ชัดในการพิสูจน์และรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น

ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่องคำขอพิสูจน์ความเป็นคนไทยพลัดถิ่น ใบรับ และหนังสือรับรอง
ความเป็นคนไทยพลัดถิ่น พบว่าการให้อำนาจนายอำเภออาจแต่งตั้งคณะกรรมการในระดับอำเภอขึ้น