Page 144 - รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการจัดทำข้อเสนอแนะ มาตรการหรือแนวทางในการเพิ่มประสิทธิภาพการปฏิบัติงานตามพระราชบัญญัติสัญชาติ (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2555 เพื่อส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน
P. 144
137
เพื่อช่วยกลั่นกรองคำขอด้วยนั้น เป็นดุลพินิจของนายอำเภอแต่ละท้องที่ตามสภาพปัญหา แต่เนื่องจากความไม่
ชัดเจนถึงองค์ประกอบของคณะกรรมการว่าประกอบไปด้วยบุคคลใดบ้าง รวมถึงบทบาทหน้าที่ของ
คณะกรรมการ จึงทำให้รูปแบบการทำงานของคณะกรรมการในแต่ละท้องที่มีความแตกต่างกันและขาดการมี
ส่วนร่วมของภาคประชาสังคม
ประการที่สอง ปัญหาเกี่ยวกับแนวปฏิบัติของเจ้าหน้าที่และหน่วยงาน พบว่าแนวปฏิบัติของพนักงาน
เจ้าหน้าที่มีความซับซ้อน เนื่องจากมีกฎหมายและประกาศกระทรวง รวมถึงมีหนังสือสั่งการเกี่ยวข้อง
หลายฉบับ อีกทั้งกระบวนการยื่นคำขอเพื่อรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นมีทั้งแบบปกติและแบบไม่ปกติ
จึงทำให้ความยากง่ายของการดำเนินการของเจ้าหน้าแตกต่างกัน ซึ่งในทางปฏิบัติของเจ้าหน้าที่จะพบทั้ง
ปัญหาความล่าช้าในขั้นตอนการพิจารณาของคำขอรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น ที่สามารถขยายเวลาใน
การพิจารณาได้อีกไม่เกิน 15 วันในกรณีที่มีเหตุจำเป็น หรือกรณีการเปลี่ยนกลุ่มหรือการขอคืนสถานะทาง
ทะเบียน คนไทยพลัดถิ่นจะต้องดำเนินการและผ่านการพิจารณาจากเจ้าหน้าที่ถึง 2 ชั้น ได้แก่ ชั้นแรก
ยื่นคำร้องขอเปลี่ยนกลุ่มหรือขอคืนสถานะทางทะเบียน โดยไม่มีการกำหนดกรอบระยะเวลาไว้แน่นอน และ
ชั้นที่สอง ยื่นคำขอพิสูจน์และรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น โดยเจ้าหน้าที่ยังคงต้องทำงานซ้ำซ้อนกัน
เนื่องจากต้องตรวจเอกสารหลักฐานและสอบปากคำพยานเดียวกันถึงสองรอบ หรือกรณีการตรวจสอบผู้ยื่นคำ
ขอว่าเป็นผู้มีเชื้อสายไทยหรือไม่ในระดับกรมการปกครอง (แนวปฏิบัติมีการส่งรายชื่อผู้ยื่นคำขอไปตรวจสอบ
ต่อสถานทูตประเทศต้นทางโดยไม่ต้องรอหนังสือตอบกลับ) ก็เป็นการทำงานซ้ำกับการพิจารณาคุณสมบัติของ
คนไทยพลัดถิ่นในระดับอำเภอและจังหวัด ซึ่งการดำเนินการดังกล่าวของเจ้าหน้าที่ส่งผลต่อความล่าช้าในการ
พิจารณา เนื่องจากเจ้าหน้าที่มีการตรวจสอบหลายครั้งและยังเป็นการสร้างภาระในการดำเนินการของ
เจ้าหน้าที่เพิ่มมากขึ้นด้วย ทั้งนี้การพิจารณาตรวจสอบคำขอรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นของเจ้าหน้าที่
หลายชั้นนี้ ยังส่งผลต่อสัดส่วนการใช้ดุลพินิจของเจ้าหน้าที่ ในการพิจารณาความน่าเชื่อถือของพยานบุคคคล
ของคนไทยพลัดถิ่น เพราะเป็นการยากที่เจ้าหน้าที่จะใช้ดุลพินิจโดยปราศจากข้อสงสัย แม้ว่ากรณีปัญหาของ
คนไทยพลัดถิ่นจะมีความเหมือนหรือแตกต่างกันก็ตาม
นอกจากปัญหาในกระบวนการพิจารณาแล้ว ปัญหาเรื่องอัตรากำลังของหน่วยงานราชการและ
งบประมาณในการแก้ไขปัญหา รวมถึงองค์ความรู้ความเข้าใจของเจ้าหน้าที่ในการแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับสถานะ
ของบุคคลไร้สัญชาติ ยังทำให้การคืนสัญชาติไทยแก่คนไทยพลัดถิ่นเกิดความล่าช้าได้ด้วย เนื่องจากในเชิง
โครงสร้างของหน่วยงานผู้ปฏิบัติหน้าที่ ยังขาดงบประมาณและบุคคลากรในการช่วยเหลือคนไทยพลัดถิ่น
รวมถึงปัญหาคนไร้สัญชาติอื่นๆ ทำให้งานบริการด้านสัญชาติของหน่วยงานในระดับท้องที่จึงเป็น “งานฝาก”
มากกว่า “งานหลัก” เนื่องจากจำนวนเจ้าหน้าที่ไม่เพียงพอต่อปริมาณที่ตนเองได้รับมอบหมาย และอาจส่งผล
ให้เกิดการอะลุ่มอล่วยในเรื่องของระยะเวลาในการออกใบรับคำขอได้ด้วย อีกทั้งการสับเปลี่ยนหมุนเวียนของ
เจ้าหน้าที่ การโยกย้ายตำแหน่งหรือการเข้ารับตำแหน่งใหม่ ยังส่งผลต่อการดำเนินงานโดยเฉพาะในเรื่องของ
ความเชี่ยวชาญและองค์ความรู้ความเข้าใจของเจ้าหน้าที่ ในการแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับสถานะของบุคคลไร้
สัญชาติอีกด้วย
