Page 137 - รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการจัดทำข้อเสนอแนะ มาตรการหรือแนวทางในการเพิ่มประสิทธิภาพการปฏิบัติงานตามพระราชบัญญัติสัญชาติ (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2555 เพื่อส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน
P. 137
130
กระทรวงมหาดไทยยังได้มีการร่วมมือการแก้ไขปัญหาแบบบูรณาการ โดยทำหนังสือบันทึกข้อตกลงระหว่าง
สถาบันการศึกษาและองค์กรต่างๆ เพื่อช่วยเหลือเจ้าหน้าที่ในการเตรียมพยานหลักฐานและยื่นคำขอรับรอง
ความเป็นคนไทยพลัดถิ่น แต่การดำเนินงานดังกล่าวยังคงไม่สามารถแก้ไขปัญหาภาระงานที่ล้นมือของ
เจ้าหน้าที่ได้ เนื่องจากบุคคลดังกล่าวไม่ได้มีอำนาจโดยตรงและในขั้นตอนของการเตรียมพยานหลักฐานนั้น
บางส่วนเป็นเรื่องละเอียดอ่อน เช่น การสอบปากคำพยาน ทำให้เจ้าหน้าที่ยังคงต้องตรวจสอบและดำเนินการ
ด้วยตนเอง รวมถึงกระทรวงมหาดไทยยังได้จัดทำโครงการตรวจสารพันธุกรรมเพื่อแก้ไขปัญหาสถานะบุคคล
และสิทธิของคนไทยที่ตกหล่นทางทะเบียน โดยคนไทยพลัดถิ่นสามารถยื่นขอตรวจสารพันธุกรรม DNA ฟรี
จากหน่วยงานภาครัฐได้ด้วย แต่เนื่องจากปัญหาด้านงบประมาณที่จำกัดจึงทำให้คนไทยพลัดถิ่นต้องรอยื่นเรื่อง
ตามรายปี
3) ปัญหาเรื่ององค์ความรู้ความเข้าใจของเจ้าหน้าที่ในการแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับสถานะของบุคคล
ไร้สัญชาติ
องค์ความรู้ความเข้าใจของเจ้าหน้าที่ ในการแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับสถานะของบุคคลไร้สัญชาติถือเป็น
ประเด็นที่มีความซับซ้อนและละเอียดอ่อน จึงทำให้เกิดความสับสนต่อการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่
ซึ่งในทางปฏิบัติพบว่ามีการออกหนังสือสั่งการเพื่อซักซ้อมแนวปฏิบัติ ตามกรณีปัญหาต่างๆ หลายฉบับด้วยกัน
อาจทำให้พนักงานเจ้าหน้าที่เกิดความสับสนต่อการปฏิบัติหน้าที่ได้ เนื่องจากไม่มีการอบรมให้ความรู้เกี่ยวกับ
กฎหมายด้านสัญชาติและแนวปฏิบัติที่เกี่ยวข้องเป็นการเฉพาะแก่เจ้าหน้าที่ผู้ปฏิบัติงาน (เช่น เจ้าหน้าที่ที่เข้า
รับตำแหน่งใหม่ เจ้าหน้าที่ที่โยกย้ายมาจากพื้นที่อื่นที่ไม่ได้มีปัญหาเรื่องสัญชาติมาก่อน) อันทำให้เจ้าหน้าที่บาง
พื้นที่ยังขาดความเชี่ยวชาญในการแก้ไขปัญหาเกี่ยวกับสถานะของบุคคลไร้สัญชาติ จนอาจทำให้เกิดการบ่าย
เบี่ยงการตอบคำถามหรือการไม่รับคำขอ/คำร้อง เมื่อมีคนไทยพลัดถิ่นมาติดต่อดำเนินการเกี่ยวกับทาง
ทะเบียน ส่งผลให้การพิจารณาคำขอรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นไม่ราบรื่นและเกิดความล่าช้าได้
4) ปัญหาสัดส่วนการใช้ดุลพินิจของเจ้าหน้าที่
ในกระบวนการพิจารณาคำขอคืนสัญชาติไทยของคนไทยพลัดถิ่น หรือการขอเปลี่ยนเปลี่ยนแปลงด้าน
สถานะของบุคคลคนไร้สัญชาติอื่นๆ กล่าวได้ว่ามีกฎหมาย มติคณะรัฐมนตรี และแนวปฏิบัติที่เกี่ยวข้องหลาย
ฉบับด้วยกัน ซึ่งในกรณีของคนไทยพลัดถิ่นมีทั้งกฎหมายหลักและกฎหมายลำดับรอง รวมถึงหนังสือสั่งการที่
เกี่ยวข้องหลายฉบับ ทำให้ ในทางปฏิบัติของเจ้าหน้าที่ในแต่ละพื้นที่มีการใช้ดุลพินิจไม่เหมือนกัน โดยเฉพาะ
เรื่องการตรวจสอบพยานหลักฐานทั้งพยานเอกสารและพยานบุคคล เช่นประเด็นเรื่อง “บุคคลที่น่าเชื่อถือซึ่งมี
สัญชาติไทย” เพื่อให้การรับรองคนไทยพลัดถิ่นว่าตนเองไม่ได้ถือสัญชาติของประเทศอื่น หรือการรับรองผัง
เครือญาติในกรณีที่ไม่ได้รับการรับรองจากญาติในครอบครัวที่มีสัญชาติไทย ไม่ได้มีการกำหนดว่าหมายถึงผู้ใด
อย่างแจ้งชัดทำให้เจ้าหน้าที่ใช้ดุลพินิจที่ต่างกันในแต่ละพื้นที่ รวมถึงการใช้ประชาคมหมู่บ้านในการยืนยัน
ตัวตนของคนไทยพลัดถิ่น กรณีที่บุคคลไร้พ่อแม่ ญาติ พี่น้องที่ยังมีชีวิตอยู่ ซี่งเป็นการยากในการพิสูจน์เจตนาที่
ทำให้ปราศจากข้อสงสัย
