Page 135 - รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการจัดทำข้อเสนอแนะ มาตรการหรือแนวทางในการเพิ่มประสิทธิภาพการปฏิบัติงานตามพระราชบัญญัติสัญชาติ (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2555 เพื่อส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน
P. 135
128
5.2.3 ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่องคำขอพิสูจน์ความเป็นคนไทยพลัดถิ่น ใบรับ และหนังสือ
รับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น
ในส่วนของประกาศกระทรวงมหาดไทย ปรากฎในหน้าท้ายเรื่อง ขั้นตอนการดำเนินงานข้อที่ 2 ความ
ว่า “ทั้งนี้นายอำเภออาจแต่งตั้งคณะกรรมการในระดับอำเภอขึ้น เพื่อช่วยกลั่นกรองคำขอด้วยก็ได้” ใน
ประกาศกระทรวงฯ มิได้มีการระบุชัดถึงองค์ประกอบของคณะกรรมการระดับอำเภอ รวมถึงการตั้ง
คณะกรรมการระดับอำเภอนั้นเป็นดุลพินิจ ซึ่งทางปฏิบัติในพื้นที่ศึกษาที่มีการตั้งคณะกรรมการระดับอำเภอ
จะประกอบไปด้วยกำนัน ผู้ใหญ่บ้าน ซึ่งในบางพื้นที่เป็นบุคคลเดียวกับผู้ให้การรับรองพยานหลักฐานตาม
กฎกระทรวง ทำให้ขาดการมีส่วนร่วมของคนไทยพลัดถิ่นที่ประสบปัญหาและถูกกีดกันในการเข้าสู่
กระบวนการคณะกรรมการกลั่นกรองระดับอำเภอ
นอกจากนี้การแต่งตั้งคณะกรรมการในระดับจังหวัด ตามประกาศกระทรวงเรื่องคำขอพิสูจน์ความเป็น
คนไทยพลัดถิ่นฯ ก็มิได้มีการกำหนดให้ผู้ว่าราชการจังหวัด สามารถแต่งตั้งคณะกรรมการพิจารณากลั่นกรอง
คำขอพิสูจน์รับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นระดับจังหวัด แต่ในทางปฏิบัติการแต่งตั้งคณะกรรมการดังกล่าว
ยังคงเป็นดุลพินิจของแต่พื้นที่ เพื่อช่วยเหลือคนไทยพลัดถิ่นตามสภาพปัญหาของแต่ละพื้นที่ ซึ่งทำให้แนว
ปฏิบัติในการแต่งตั้งคณะกรรมการในแต่ละพื้นที่แตกต่างกัน และยังคงขาดเสถียรภาพในการดำเนินงาน
ระหว่างภาครัฐและภาคประชาชน
5.2 ปัญหาเกี่ยวกับแนวปฏิบัติของเจ้าหน้าที่และหน่วยงาน
การเข้าสู่กระบวนการยื่นคำขอเพื่อรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น มีข้อค้นพบปัญหาในส่วนของ
กระบวนการโดยสามารถแบ่งได้เป็น 2 กรณี คือ 1) การยื่นคำขอและรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นกรณีปกติ
หมายถึง คนไทยพลัดถิ่นที่ได้รับการจำแนกสถานะบุคคลตรงตามที่กฎหมายกำหนดให้สามารถยื่นคำขอรับรอง
ความเป็นคนไทยพลัดถิ่นได้ โดยดำเนินขั้นตอนตามปกติ 4 ขั้นได้แก่ ระดับอำเภอ ระดับจังหวัด ระดับกรมการ
ปกครอง และคณะกรรมการรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น และ 2) การยื่นคำขอและรับรองความเป็นคน
ไทยพลัดถิ่นกรณีไม่ปกติ หมายถึง คนไทยพลัดถิ่นที่ขาดคุณสมบัติบางประการในเรื่องของสถานะบุคคลไม่ตรง
ตามเงื่อนไขในการสามารถยื่นคำขอรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นและจำต้องมีขั้นตอนที่เป็นเงื่อนไขก่อนเข้า
สู่กระบวนการรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น ทั้งสองกรณีมีจุดร่วมที่เป็นปัญหาเดียวกัน ดังนี้
1) ปัญหาเรื่องความล่าช้าในขั้นตอนการพิจารณาของคำขอรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น
สำหรับกระบวนการยื่นคำขอเพื่อรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นนั้น แม้กฎหมายจะวางกรอบ
ระยะเวลาที่แน่นอนไว้นับตั้งแต่ชั้นยื่นคำขอ แต่ก็ยังคงมีข้อบัญญัติที่สอดแทรกปลีกย่อยที่เจ้าหน้าที่สามารถ
ขยายระยะเวลาออกไปอีกได้ เช่น แม้มีการดำเนินการตรวจสอบคำขอและหลักฐานครบถ้วนแล้ว แต่หากมี
กรณีมีเหตุจำเป็นที่ไม่อาจดำเนินการให้แล้วเสร็จภายในระยะเวลาที่กำหนดสามารถขยายได้ไม่เกิน 15 วัน
หรือกรณีของผู้ยื่นคำขอที่มีเงื่อนไขทางทะเบียนที่ต้องดำเนินการแก้ไขเปลี่ยนแปลงให้แล้วเสร็จ ในการเปลี่ยน
กลุ่มหรือการขอคืนสถานะทางทะเบียน โดยคนไทยพลัดถิ่นจะต้องดำเนินการและต้องผ่านการพิจารณาจาก
