Page 134 - รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการจัดทำข้อเสนอแนะ มาตรการหรือแนวทางในการเพิ่มประสิทธิภาพการปฏิบัติงานตามพระราชบัญญัติสัญชาติ (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2555 เพื่อส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน
P. 134
127
มีอายุ 50 ปีขึ้นไป มีความประพฤติดีไม่เคยต้องโทษจำคุก เป็นต้น จึงทำให้เจ้าหน้าที่ในแต่ละพื้นที่ต้องใช้
ดุลพินิจในการพิจารณาบุคคลที่น่าเชื่อถือซึ่งมีสัญชาติไทยด้วยตนเอง ซึ่งส่งผลให้เจ้าหน้าที่ในแต่ละพื้นที่มีการ
ใช้ดุลพินิจที่ไม่เหมือนกัน โดยในทางปฏิบัติเจ้าหน้าที่มักจะให้ความเชื่อถือแก่เจ้าหน้าที่ของรัฐ เช่น กำนัน
ผู้ใหญ่บ้าน ข้าราชการ เป็นต้น อีกทั้งในกรณีคนไทยพลัดถิ่นไม่มีญาติพี่น้องหรือพ่อแม่เสียชีวิต เจ้าหน้าที่ยัง
สามารถใช้ดุลพินิจกำหนดให้มีการจัดประชาคมหมู่บ้านในแต่ละพื้นที่หรือไม่ก็ได้ เพื่อตรวจสอบประวัติความ
เป็นมาขอผู้ยื่นคำขอรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น ซึ่งในทางปฏิบัติกลับพบว่าพนักงานเจ้าหน้าที่ในบางพื้นที่
ยอมรับแนวทางดังกล่าวในการใช้ประกอบการยื่นคำขอพิสูจน์ความเป็นคนไทยพลัดถิ่น แต่ในบางพื้นที่ไม่มีการ
นำแนวทางดังกล่าวมาปรับใช้ หรือมีการปรับใช้บ้างตามกรณี โดยมิได้มีการกำหนดแนวทางไว้ชัดเจนขึ้นอยู่กับ
ดุลพินิจของพนักงานเจ้าหน้าที่ในแต่ละพื้นที่ อย่างไรก็ดีการใช้ดุลพินิจในการพิจารณาบุคคลที่น่าเชื่อถือซึ่งมี
สัญชาติไทยที่ให้การเป็นพยานนั้น ยังอาจก่อให้เกิดภาระแก่คนไทยพลัดถิ่นเกินสมควรได้ เช่น มีการเรียกสอบ
พยานบุคคลมากกว่า 2 คนและมีการขอสอบปากคำเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ หรือในบางพื้นที่ผู้ใหญ่บ้านไม่ให้ความมือ
และอาจเป็นช่องทางให้เกิดการคอร์รัปชั่นได้
ประการที่สอง เรื่องการออกใบรับคำขอ ตามข้อ 6 ที่บัญญัติว่า “เมื่อพนักงานเจ้าหน้าที่ได้รับคำขอ
พร้อมด้วยหลักฐานประกอบคำขอครบถ้วน…. ให้ออกใบรับคำขอ” เมื่อพิจารณาขั้นตอนกระบวนการรับรอง
ความเป็นคนไทยพลัดถิ่น กฎกระทรวงได้กำหนดกรอบระยะเวลาในทุกขั้นตอน ซึ่งหมายความว่าในทุกขั้นตอน
กระบวนการตั้งแต่ออกใบรับคำขอจนถึงชั้นคณะกรรมการรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นนั้น มีกรอบ
ระยะเวลากำกับอยู่ ซึ่งในกฎกระทรวงเริ่มนับระยะตั้งแต่วันที่ออกใบรับคำขอสำหรับผู้ยื่นคำขอไทยพลัดถิ่นไป
จนถึงวันที่ได้รับใบรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นใช้ระยะเวลารวมทั้งหมด
- กรณีเอกสารหลักฐานครบถ้วนถูกต้องสมบูรณ์ระยะเวลา สูงสุดไม่เกิน 141 วัน (กรณีรวมระยะเวลา
ในการส่งคำขอพร้อมทั้งพยานหลักฐานระหว่างหน่วยงานทั้งในระดับอำเภอ จังหวัด กรมการปกครอง
และคณะกรรมการรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่น)
- กรณีที่พยานหลักฐานไม่ถูกต้องหรือเกิดข้อบกพร่องระยะเวลา สูงสุดไม่เกิน 246 วัน (กรณีตรวจ
พบข้อบกพร่องทั้งในระดับอำเภอและระดับกรมการปกครอง)
การปรับใช้หลักเกณฑ์ตามกฎกระทรวงการพิสูจน์และการรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นของ
เจ้าหน้าที่ พบว่าในทางปฏิบัติเจ้าหน้าที่มิได้การออกใบรับคำขอให้กับคนไทยพลัดถิ่น เพื่อหลีกเลี่ยงการ
ดำเนินการตามระยะเวลาที่กฎหมายกำหนด โดยมีคนไทยพลัดถิ่นจำนวนมากไม่ได้รับ “ใบรับคำขอ” ภายหลัง
จากไปดำเนินการยื่นคำขอดังกล่าวแล้ว และเมื่อไม่มีหลักฐานในการรับคำขอในการติดตามเรื่อง จึงส่งผลต่อ
ติดตามผลการดำเนินการของคนไทยพลัดถิ่นอีกด้วย ฉะนั้นการอาศัยช่องว่างทางกฎหมายโดยวิธีการยังไม่ออก
ใบรับคำขอจนกว่าอำเภอจะได้รวบรวมหลักฐาน สอบพยานบุคคลเป็นที่แล้วเสร็จ ซึ่งไม่มีกรอบระยะเวลา
กำหนดไว้แน่ชัดนี้ อาจมีการดำเนินการในส่วนพยานหลักฐานตั้งแต่หลายเดือนไปถึงจนถึงหลายปีแล้วจึงออก
ใบรับคำขอ
