Page 124 - รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการจัดทำข้อเสนอแนะ มาตรการหรือแนวทางในการเพิ่มประสิทธิภาพการปฏิบัติงานตามพระราชบัญญัติสัญชาติ (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2555 เพื่อส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชน
P. 124
117
ดำเนินการสอบสวนพยาน (ปค.14) ตลอดจนประวัติความเป็นมาของผู้ยื่นคำขอถึง 2 ชั้น คือชั้นแรกการขอคืน
สถานะทางทะเบียนหรือการแก้ไขกลุ่ม ซึ่งกระบวนการดังกล่าวทำให้ระยะเวลาในการขอคืนสัญชาติไทยของ
คนไทยพลัดถิ่นเพิ่มมากขึ้น และทำให้คนไทยพลัดถิ่นผู้ยื่นคำขอต้องรับภาระค่าใช้จ่ายในการดำเนินการต่อ
หน่วยงานราชการเพิ่มมากขึ้น ทั้งค่าใช้จ่ายต่างๆ ในการเดินทางของตนเองและพยาน
4.4. มุมมองของนักวิชาการและนักพัฒนาเอกชนต่อการบังคับใช้กฎหมายและนโยบายของรัฐ
132
ปัญหาการคืนสัญชาติไทยให้กับคนไทยพลัดถิ่นนั้น ในมุมมองของ อาจารย์สุนี ไชยรส นักวิชาการ
ด้านสิทธิและอาจารย์ประจำวิทยาลัยนวัตกรรมสังคม มหาวิทยาลัยรังสิต เห็นว่าคนไทยพลัดถิ่นเป็นปัญหาเรื่อง
สิทธิ เนื่องจากรัฐเป็นผู้ทำให้เขาเสียสิทธิ รัฐเป็นผู้ตัดดินแดนเฉือนดินแดนออกไปอยู่พม่า สิทธิที่รัฐควรกู้คืนให้
เขาและการคืนสัญชาติคนไทยพลัดถิ่นถือว่าเป็นกระบวนการที่ง่ายที่สุด เนื่องจากกฎหมายได้คลี่คลายแล้วและ
มองว่าขั้นตอนสุดท้ายในการขอรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นนั้น ไม่ใช่ปัญหากฎหมายแต่เป็นกระบวนการที่
เกี่ยวกับทางปฏิบัติ อย่างเช่น กรณีพานักศึกษาที่ผ่านการอบรมโดยกรมการปกครองและเครือข่ายคนไทยพลัด
ถิ่นลงไปช่วยสอบปากคำ พบว่าเมื่อสอบปากคำเสร็จแล้วเจ้าหน้าที่ไม่กล้าออกใบรับคำขอ ซึ่งทำให้การ
ช่วยเหลือผ่านบันทึกข้อตกลง (MOU-Memorandum Of Understanding) ไม่ประสบผลสำเร็จเท่าที่ควร
นอกจากนี้ รัฐควรมีการวางผังการแก้ไขปัญหาการคืนสัญชาติไทยให้กับคนไทยพลัดถิ่นอย่างเป็นระบบ
เพราะกระบวนการยื่นขอรับรองความเป็นคนไทยพลัดถิ่นนั้น เป็นขั้นตอนของการเตรียมพยานเอกสารและ
พยานบุคคล ซึ่งพยานที่น่าเชื่อถือคือ ผู้ใหญ่บ้านเท่านั้น แล้วบางพื้นที่ผู้ใหญ่บ้านมีอคติต่อคนไทยพลัดถิ่น
ไม่ยอมทำให้เลย หรือบางครั้งเราก็พบปัญหาไม่ว่าง ปลัดอำเภอบ้าง ญาติบ้าง อีกทั้งควรมีกระบวนการให้
ความรู้แบบเป็นหย่อม ๆ (เฉพาะพื้นที่) แก่ชาวบ้านให้ทราบถึงขั้นตอนและกระบวนการได้บัตร ซึ่งปัญหา
ดังกล่าวควรให้หน่วยงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง องค์กรพัฒนาเอกชน สถาบันการศึกษา มีส่วนร่วมในการแก้ไข
ปัญหา เช่น กระทรวงมหาดไทยควรวางแผนงานอย่างเป็นรูปธรรมกันองค์กรต่าง ๆ ในการร่วมมือกันแก้ไข
ปัญหา และควรมีการตั้งงบพิเศษให้เจ้าหน้าที่ไปช่วยเหลืองานปลัดอำเภอ เพราะปลัดอำเภอต่อหนึ่งคนไม่
เพียงพอต่อการแก้ไขปัญหา พร้อมเสนอแนะให้คณะกรรมการสิทธิมนุษยชน มีบทบาทที่ชัดเจนในการชี้ให้เห็น
ถึงการละเมิดสิทธิ เพราะการคืนสัญชาติไทยให้กับคนไทยพลัดถิ่นนั้นไม่ใช่งานราชการปกติ เป็นต้น
รศ.ดร. พันธุ์ทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร อาจารย์ประจำคณะนิติศาสตร์
133
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์และนักวิชาการด้านสิทธิมนุษยชนเกี่ยวกับคนไร้รัฐไร้สัญชาติ ได้ให้ความเห็นเกี่ยวกับ
ประเด็นทางกฎหมายว่าในบริบทเรื่องสัญชาติของคนไทยพลัดถิ่นจะมีอยู่ 2 ประเภท คือ หนึ่ง การได้สัญชาติ
ในสถานการณ์ปกติ และสอง การได้สัญชาติในสถานการณ์พิเศษ
132 สัมภาษณ์ อาจารย์สุนี ไชยรส, ระบบออนไลน์ Cisco Webex, 16 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2565
133 สัมภาษณ์ รศ.ดร. พันธุ์ทิพย์ กาญจนะจิตรา สายสุนทร, ระบบออนไลน์ Cisco Webex, 23 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2565
