Page 32 - เอกสาร/สื่อเผยแพร่และขับเคลื่อนพัฒนาจากรายงานการศึกษาวิจัยในประเด็น “ธุรกิจกับสิทธิมนุษยชน”

๓๐

á¹Ç·Ò§¡ÒÃÃѺÃͧÊÔ·¸ÔªØÁª¹
ที่ดิน ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอม

กําหนดขอบเขตคํานิยามตาง ๆ ใหชัดเจนไมแคบหรือกวางเกินไป โดยเฉพาะคําวา “ชุมชน” และ “สิทธิชุมชน”

รับรองสิทธิชุมชนในลักษณะเปนสิทธิที่สามารถใชไดทันที ไมจําเปนตองจดทะเบียน หรือขออนุญาต โดยครอบคลุม
ทั้งสิทธิในการจัดการ บํารุงรักษา และใชประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดลอม และความหลากหลายทางชีวภาพ
อยางสมดุลและยั่งยืน และสิทธิที่จะรวมกับองคกรปกครองสวนทองถิ่นหรือรัฐในการดําเนินการ

สิทธิที่จะรวมกับองคกรปกครองสวนทองถิ่นหรือรัฐ กําหนดใหใชไดในสองลักษณะ ดังนี้
๑) สิทธิเชิงกระบวนการ คือ สิทธิในการมีสวนรวมกับรัฐในระดับรวมจัดการ
๒) สิทธิภายใตระบบการจัดการรวมโดยเอาชุมชนเปนฐาน โดยกําหนดบทบาทของชุมชนใหเดนมากกวาบทบาทของรัฐ

ควรนําหลักเกณฑการจัดการรวม ๘ ขอ ของเอลินอร ออสตรอม (Elinor Ostrom) มาใชเปนแนวทางในการ
กําหนดหลักเกณฑและเงื่อนไขการใชสิทธิชุมชน ดังนี้
๑) การระบุขอบเขตที่ชัดเจน ทั้ง “ขอบเขตเกี่ยวกับผูใช” และ “ขอบเขตของทรัพยากร”
๒) กติกาในการจัดการทรัพยากรจะตองสอดคลองกับสภาพสังคมและเงื่อนไขของพื้นที่
๓) ผูมีสวนไดเสียในการใชทรัพยากรสามารถมีสวนรวมในการกําหนดกติกา
๔) มีการติดตามประเมินผลที่มีประสิทธิภาพ โดยผูมีสวนไดเสียในการใชทรัพยากร
๕) มีการลงโทษผูละเมิดกฎกติกาอยางคอยเปนคอยไป
๖) มีกลไกจัดการความขัดแยงที่มีตนทุนตํ่าและเขาถึงไดงาย
๗) รัฐยอมรับในสิทธิของชุมชน โดยรับรูและใหสิทธิแกชุมชนในการกําหนดและบังคับใชกติกาได
๘) กติกายึดโยงกับระบบที่ใหญกวา

มีระบบสนับสนุนการใชสิทธิชุมชน อาทิ มี “องคกร/สภาคูขนาน” ของชุมชนที่ไดรับการรับรองตามกฎหมาย
เพื่อเปนกลไกในการเฝาระวัง รวมถึงการกําหนดใหมีมาตรการ/เครื่องมือ/กลไกใน “การสงเสริมชุมชนและสิทธิชุมชน”
โดยเฉพาะการชวยเหลือชุมชนที่ไมแข็งแรง เพื่อจะไดสามารถใชสิทธิชุมชนไดอยางมีประสิทธิภาพ