Page 30 - เอกสาร/สื่อเผยแพร่และขับเคลื่อนพัฒนาจากรายงานการศึกษาวิจัยในประเด็น “ธุรกิจกับสิทธิมนุษยชน”

๒๘

๓. ควรนําหลักเกณฑการจัดการรวม ๘ ขอของเอลินอร ออสตรอม (Elinor Ostrom) มาใชเปนแนวทางในการกําหนด
หลักเกณฑและเงื่อนไขการใชสิทธิชุมชน ดังนี้
๑) การระบุขอบเขตที่ชัดเจน ทั้ง “ขอบเขตเกี่ยวกับผูใช” ซึ่งสามารถแยกแยะไดวาใครมีสิทธิและไมมีสิทธิ
เขาใชทรัพยากร และ “ขอบเขตของทรัพยากร” ซึ่งแยกแยะระหวางขอบเขตของทรัพยากรที่ชุมชนดูแล
กับระบบนิเวศเชิงสังคมที่ใหญกวา
๒) กติกาในการจัดการทรัพยากรจะตองสอดคลองกับสภาพสังคมและเงื่อนไขของพื้นที่ เชน การกําหนดชวงเวลา
ในการใชทรัพยากรที่สัมพันธกับฤดูกาลและวงจรชีวิตในระบบนิเวศ เปนตน
๓) ผูมีสวนไดเสียในการใชทรัพยากรสามารถมีสวนรวมในการกําหนดกติกาในการจัดการทรัพยากร
๔) มีการติดตามประเมินผลที่มีประสิทธิภาพ โดยผูมีสวนไดเสียในการใชทรัพยากร ทั้ง “การติดตามดูแล
พฤติกรรมการใชประโยชนจากทรัพยากร” และ “สภาพของทรัพยากร”
๕) มีการลงโทษผูละเมิดกฎกติกาอยางคอยเปนคอยไป จากเบาไปหาหนัก
๖) มีกลไกจัดการความขัดแยงที่มีตนทุนตํ่าและเขาถึงไดงาย ทั้ง “กลไกระหวางสมาชิกซึ่งเปนผูใชทรัพยากร
ดวยกันเอง” และ “กลไกระหวางผูใชทรัพยากรกับเจาหนาที่รัฐ” มีคําแนะนําเพิ่มเติมวา ควรใหความสําคัญ
กับกลไกการไกลเกลี่ยและคลี่คลายขอพิพาทในระดับพื้นที่ โดยเปดโอกาสใหราษฎรและเจาหนาที่ของรัฐ
ตลอดจนองคการปกครองสวนทองถิ่นไดทํางานจัดการปญหารวมกันใหถึงที่สุด สวนวิธีการทางกฎหมาย
ควรถูกนํามาใชเปนวิธีการสุดทาย
๗) รัฐใหการยอมรับในสิทธิของชุมชน โดยรัฐจะตองรับรูและใหสิทธิแกผูใชทรัพยากรในการวางกติกาการใช
และการจัดการทรัพยากร ขณะเดียวกัน ผูใชทรัพยากรจะมีสิทธิกําหนดกติกาในกลุมของตนเองโดยไมถูก
แทรกแซงจากอํานาจรัฐภายนอก และผูใชทรัพยากรสามารถดําเนินการบังคับใชกติกาและลงโทษผูฝาฝน
กติกาดวยตัวของพวกเขาเอง
๘) กติกาและการจัดการทรัพยากร การใชทรัพยากร การจัดสรรทรัพยากร การสอดสองดูแล การบังคับใช
การแกไขปญหาความขัดแยง และการดําเนินการของภาครัฐ ที่ยึดโยงกับระบบที่ใหญกวา

๔. กําหนดใหมี “องคกร/สภาคูขนาน” ของชุมชนเกี่ยวกับทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมที่ไดรับการรับรอง
ภายใตเงื่อนไขตามกฎหมาย เพื่อเปนกลไกในการเฝาระวังและติดตามการบริหารจัดการของรัฐ การปกปองทรัพยากร
ธรรมชาติ และสิ่งแวดลอม และการปกปองชุมชนเอง เนื่องจากชุมชนไมมีอํานาจรัฐ เมื่อเกิดปญหาการทําลายทรัพยากร
ธรรมชาติ

๕. กําหนดใหมี “การสงเสริมชุมชนและสิทธิชุมชน” โดยมีมาตรการ/เครื่องมือ/กลไกในการชวยเหลือชุมชน
ที่ไมแข็งแรง หรือเขาถึงขอมูลไดยาก เพื่อจะไดสามารถใชสิทธิชุมชนไดอยางถูกตองและมีประสิทธิภาพ