Page 32 - รายงานผลการศึกษาวิจัยเพื่อจัดทำข้อเสนอแนะ มาตรการหรือแนวทางในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน (ฉบับสมบูรณ์)

รายงานผลการศึกษาวิจัยเพื่อจัดท าข้อเสนอแนะ มาตรการ หรือแนวทางในการส่งเสริมและ
คุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

(1) รัฐธรรมนูญที่ประกาศใช้ก่อน พ.ศ. 2540

ก) รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2517 ปรากฏอยู่ใน 3 มาตรา ได้แก่
− มาตรา 77 “รัฐพึงบ ารุงรักษาความสมดุลของสภาพแวดล้อมและความงามทางธรรมชาติ

รวมทั้งป่าไม้ ต้นน้ า ล าธาร และน่านน้ า”

− มาตรา 78 “รัฐพึงส่งเสริมการค้นหาทรัพยากรธรรมชาติเพื่อน ามาใช้ให้เกิดประโยชน์
ในทางเศรษฐกิจแก่ประชาชนชาวไทยโดยไม่ขัดกับหลักการอนุรักษ์”

− มาตรา 93 “รัฐพึงบ ารุงรักษาสิ่งแวดล้อมให้สะอาดและพึงขจัดสิ่งเป็นพิษซึ่งท าลาย
สุขภาพและอนามัยของประชาชน”

ข) รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2521 ปรากฏอยู่ 1 มาตรา ได้แก่
− มาตรา 65 “รัฐพึงบ ารุงรักษาความสมดุลของสภาพแวดล้อมและพึงขจัดสิ่งเป็นพิษ

ที่ท าลายสุขภาพและอนามัยของประชาชน”

ค) รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2534 ปรากฏอยู่ 1 มาตรา ได้แก่

− มาตรา 74 “รัฐพึงบ ารุงรักษาสภาพแวดล้อม ความสมดุลของทรัพยากรธรรมชาติและ
สิ่งทดแทน และพึงป้องกันและขจัดมลพิษและวางแผนการใช้ที่ดินและน้ าให้เหมาะสม”

จะเห็นได้ว่าก่อนหน้าปี พ.ศ. 2540 มิได้กล่าวถึงการใช้ทรัพยากรธรรมชาติของประชาชน การ
จัดการสิ่งแวดล้อมบนฐานของสิทธิในสิ่งแวดล้อม หรือการมีส่วนร่วมในการตัดสินใจของประชาชนแต่อย่างใด

มีแต่เพียงการก าหนดให้เป็นหน้าที่ของรัฐที่จะต้องน าทรัพยากรธรรมชาติมาใช้ประโยชน์ และจัดการ

สภาพแวดล้อมให้เหมาะสมแต่เพียงฝ่ายเดียวเท่านั้น

(2) รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 และพุทธศักราช 2550

การจัดการทรัพยากรป่าไม้โดยชุมชนนั้น ได้บัญญัติรับรองสิทธิครั้งแรกในรัฐธรรมนูญฉบับปี

พ.ศ. 2540 และมีการคงไว้และปรับแก้บางประการในฉบับปี พ.ศ. 2550 ในประเด็นต่างๆ ดังนี้

 การรวมตัวกันเป็นชุมชน

รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550
มาตรา 46 บุคคลซึ่งรวมกันเป็นชุมชนท้องถิ่นดั้งเดิมย่อมมีสิทธิ มาตรา 66 บุคคลซึ่งรวมกันเป็นชุมชน ชุมชนท้องถิ่น หรือ
อนุรักษ์หรือฟื้นฟูจารีตประเพณี ภูมิปัญญาท้องถิ่น ชุมชนท้องถิ่นดั้งเดิม ย่อมมีสิทธิอนุรักษ์หรือฟื้นฟู
ศิลปะหรือวัฒนธรรมอันดีของท้องถิ่นและของชาติ จารีตประเพณี ภูมิปัญญาท้องถิ่นศิลปวัฒนธรรม
และมีส่วนร่วมในการจัดการ การบ ารุงรักษา และ อันดีของท้องถิ่นและของชาติ และมีส่วนร่วมในการ
การใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติและ จัดการ การบ ารุงรักษา และการใช้ประโยชน์จาก
สิ่งแวดล้อมอย่างสมดุลและยั่งยืน ทั้งนี้ ตามที่ ทรัพยากร ธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม รวมทั้งความ
กฎหมายบัญญัติ หลากหลายทางชีวภาพอย่างสมดุลและยั่งยืน

2-14 สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย