Page 24 - รายงานผลการศึกษาวิจัยเพื่อจัดทำข้อเสนอแนะ มาตรการหรือแนวทางในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน (ฉบับสมบูรณ์)

รายงานผลการศึกษาวิจัยเพื่อจัดท าข้อเสนอแนะ มาตรการ หรือแนวทางในการส่งเสริมและ
คุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

11
ดังนั้น ในการปรับใช้สิทธิต้องไม่เกินขอบเขตไปถึงลักษณะเฉพาะของชุมชนพื้นเมืองดั้งเดิม หลักการ
ที่สามารถน ามาใช้ได้ในฐานะแนวปฏิบัติที่ดีจะเป็นสิทธิในเชิงกระบวนการ เช่น หลักการยินยอมที่ได้มีการบอก
12
กล่าวล่วงหน้า ให้ข้อมูลอย่างเพียงพอ และมีอิสระในการตัดสินใจ (free, prior and informed consent)
หลักเกณฑ์ตามอนุสัญญาอาร์ฮูส (Aarhus Convention) เป็นต้น

 สิทธิของชุมชนพื้นเมืองดั้งเดิมและท้องถิ่นซึ่งใช้ทรัพยากรชีวภาพในการด าเนินชีวิต

อนุสัญญาว่าด้วยความหลากหลายทางชีวภาพ ค.ศ. 1992 (Convention on Biological Diversity
13
1992) ได้ระบุไว้ในอารัมภบท ว่า “รัฐพึงตระหนักถึงการพึ่งพาอาศัยอย่างใกล้ชิดและตามขนบประเพณีเดิม
ของชุมชนพื้นเมืองดั้งเดิมและท้องถิ่นซึ่งใช้ทรัพยากรชีวภาพในการด าเนินชีวิต และตระหนักถึงความต้องการ
ในการแบ่งปันผลประโยชน์อย่างเท่าเทียม การใช้ประโยชน์ ความรู้ ประดิษฐกรรม และการถือปฏิบัติที่สืบทอด

มาตามประเพณี ซึ่งเกี่ยวกับการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ และการใช้ประโยชน์ความหลากหลาย

ทางชีวภาพอย่างยั่งยืน”

นอกจากสิทธิของชุมชนพื้นเมืองดั้งเดิมแล้ว ยังมีการรับรองสิทธิของชุมชนท้องถิ่นที่จะได้รับการ
แบ่งปันผลประโยชน์อย่างเท่าเทียม ในฐานะผู้ที่ใช้ทรัพยากรในการด าเนินชีวิต หรือมีวิถีชีวิตที่ต้องพึ่งพิง

ทรัพยากร (resource dependency)

 ชุมชนมีความรับผิดชอบร่วมกันเพื่อบรรลุความมุ่งหมายด้านสิ่งแวดล้อม

ปฏิญญาแห่งการประชุมสหประชาชาติว่าด้วยสิ่งแวดล้อมของมนุษย์ ค.ศ. 1972 (Declaration of
the United Nations Conference on the Human Environment 1972) หรือ ปฏิญญาสต็อกโฮล์ม

(Stockholm Declaration) ได้ระบุไว้ในอารัมภบท ว่า “พลเมือง ชุมชน วิสาหกิจ และสถาบันทุกระดับชั้น
14
มีความรับผิดชอบร่วมกันที่จะพยายามเพื่อบรรลุความมุ่งหมายด้านสิ่งแวดล้อม ปัจเจกทุกคนไม่ว่าอาชีพใด
หรือองค์กรใดจะช่วยสร้างสิ่งแวดล้อมโลกในอนาคตด้วยคุณค่าและการกระท าของตนเอง”

11 คนึงนิจ ศรีบัวเอี่ยม. (2561). ความเชื่อมโยงระหว่างสิทธิชุมชนกับทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมภายใต้รัฐธรรมนูญแห่ง
ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560. คณะนิติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
12 Daniel Gustafson. (2016). Free Prior and Informed Consent: An indigenous peoples rights and a good practice fir
local communities; Manual for Project Practisioner, Food and Agriculture Organization of the United Nations.
13 Convention on Biological diversity 1992, Preamble: Recognizing the close and traditional dependence of many
indigenous and local communities embodying traditional lifestyles on biological resources, and the desirability
of sharing equitably benefits arising from the use of traditional knowledge, innovations and practices relevant
to the conservation of biological diversity and the sustainable use of its components.
14 Declaration of the United Nations Conference on the Human Environment 1972, Preamble: To achieve
this environmental goal will demand the acceptance of responsibility by citizens and communities and by
enterprises and institutions at every level, all sharing equitably in common efforts. Individuals in all walks of
life as well as organizations in many fields, by their values and the sum of their actions, will shape the world
environment of the future.

2-6 สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย