Page 68 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อมเพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อม
เพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

จึงท�าให้เห็นเจตนารมณ์ของตราสารระหว่างประเทศว่ามุ่งหมายความถึง “สิทธิของกลุ่มคน” มากกว่าสิทธิของบุคคล

เพียงคนเดียว ส่งผลท�าให้นักกฎหมายและนักสิทธิมนุษยชนเริ่มมีการยอมรับกันมากขึ้นว่า การคุ้มครองสิทธิมนุษยชน
ไม่เพียงจะต้องคุ้มครองสิทธิเชิงปัจเจกบุคคลเท่านั้น แต่ยังคงต้องคุ้มครองสิทธิร่วมกันของปัจเจกบุคคลด้วย ดังนั้น

พัฒนาการของการคุ้มครองสิทธิของประชาชนในการก�าหนดเจตจ�านงของตนเอง (Right of Self-Determination) ก็ได้มี
การพัฒนาไปสู่การคุ้มครองสิทธิของชนเผ่าพื้นเมือง (Right of Indigenous Peoples) ซึ่งเป็นสิทธิเชิงกลุ่มต่อไป
สิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดี (Right to Healthy Environment) นั้น นอกจากการโต้แย้งกันว่าสิทธิดังกล่าวนี้

เป็นสิทธิมนุษยชนโดยเอกเทศหรือไม่แล้ว ปัญหาที่มีการโต้แย้งกันอีกก็คือ สิทธิในสิ่งแวดล้อมเป็นเชิงปัจเจกบุคคลหรือ
สิทธิร่วมกันของกลุ่ม (Collective Rights) เนื่องจากผลกระทบของสิ่งแวดล้อมนั้นมีลักษณะที่กระทบในวงกว้างมิได้ก่อให้เกิด
ความเดือดร้อนแค่มนุษย์เพียงคนเดียวเสมอไป การที่บุคคลหนึ่งบุคคลใดจะถูกละเมิดสิทธิอาจถูกละเมิดสิทธิเพียงคนเดียว

หรือกลุ่มบุคคลอาจถูกละเมิดสิทธิก็เป็นไปได้ทั้งสองกรณี ลักษณะของสิทธิในสิ่งแวดล้อมจึงไม่ได้มีลักษณะของสิทธิเชิงปัจเจก
70
บุคคลแต่เพียงอย่างเดียว แต่ปะปนไปด้วยสิทธิร่วมกันของมนุษยชาติด้วย จึงท�าให้ความเห็นของนักวิชาการมีความเห็น
ที่แตกต่างกันไปตามแต่แนวความคิด

หากพิจารณาจากตราสารระหว่างประเทศทั้งหลายที่ก�าหนดให้ความคุ้มครอง “สิทธิในการมีชีวิตอยู่ใน

สิ่งแวดล้อมที่ดี (Right to Live in a Healthy Environment)” หรือ “สิทธิในสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมแก่การพัฒนา
(Right to a General Satisfactory Environment Favourable to Their Development)” จะสามารถแบ่งแยก

แนวคิดเกี่ยวกับสิทธิในสิ่งแวดล้อมได้ออกเป็น ๒ ประเภท ได้แก่

ก. สิทธิในสิ่งแวดล้อมในฐานะสิทธิร่วมกันของประชาชน ( As Collective Right)

แนวคิดส�าหรับสิทธิในสิ่งแวดล้อมของฝ่ายแรกเห็นว่า สิทธิในสิ่งแวดล้อมมีความสัมพันธ์กับสิทธิ
ในการพัฒนา (Right to Development) เพราะสิทธิในการได้รับการพัฒนาเป็นความจ�าเป็นของกลุ่มคนที่ด้อยพัฒนา
และต้องมีชีวิตและความเป็นอยู่ที่ดีทัดเทียม หรือเทียบเท่ากับมนุษย์ในกลุ่มอื่น ๆ ที่ได้รับการพัฒนาในระดับที่ได้

มาตรฐานระหว่างประเทศอย่างเท่าเทียมกัน ดังนั้น สิทธิในการพัฒนาจะมีลักษณะของสิทธิเชิงกลุ่มที่เห็นได้ชัดเจน
เมื่อน�าเอาสิทธิในสิ่งแวดล้อมเข้ามาพิจารณาร่วมกันกับสิทธิในการพัฒนาจึงท�าให้อิทธิพลของสิทธิร่วมกัน (Collective
Rights) ของสิทธิในการพัฒนาเข้ามามีบทบาทต่อสิทธิในสิ่งแวดล้อมเป็นอย่างมาก สิทธิในสิ่งแวดล้อมตามแนวคิดนี้

จึงถือว่าเป็นสิทธิของ “กลุ่มประชาชน” ที่ควรได้อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมเพื่อการพัฒนา โดยแนวคิดนี้เห็นได้
ชัดเจนในภูมิภาคแอฟริกาโดยกฎบัตรแห่งแอฟริกันว่าด้วยสิทธิมนุษยชนและสิทธิของประชาชน ดังนี้

Article 24 แห่ง African Charter on Human and Peoples Rights บัญญัติว่า “All peoples
shall have the right to a general satisfactory environment favourable to their development.”
จะเห็นว่ากฎบัตรแห่งแอฟริกันว่าด้วยสิทธิมนุษยชนและสิทธิของประชาชน มีแนวคิดในการยอมรับ

สิทธิเชิงกลุ่มมานาน ประการแรกจะเห็นได้จากชื่อของกฎบัตรใช้ค�าว่า “สิทธิมนุษยชน (Human Rights) และสิทธิ
ของประชาชน (Peoples Rights)” ซึ่งการใช้ถ้อยค�าทั้งสองค�ามีความหมายอยู่ในตัวว่ากฎบัตรนี้ประสงค์คุ้มครอง

70
From “Definition of an Environmental Rights in a Human Rights Context” by Philippe Cullet 1995
Netherlands Quarterly of Human Rights 13, pp. 28

67