Page 63 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อมเพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

ส�ำนักงำนคณะกรรมกำรสิทธิมนุษยชนแห่งชำติ

๒.๑.๔ อนุสัญญาต่าง ๆ ในฐานะ Hard Law ทั้งที่ประเทศไทยเป็นและไม่เป็นภาคี ที่มีประเด็นเกี่ยวกับ
ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสิ่งแวดล้อม
ปฏิญญาสตอกโฮล์มและปฏิญญาริโอมีฐานะเป็นเพียงตราสาร Soft Law และไม่มีการก�าหนดพันธกรณี

ส�าหรับรัฐภาคี แต่ปฏิญญาทั้งสองฉบับก็มีบทบาทส�าคัญและเป็นรากฐานของกรอบแนวคิดในการพัฒนามาเป็นอนุสัญญา
ต่าง ๆ เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมซึ่งมีฐานะเป็น Hard Law ส�าหรับประเด็นสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อมในระดับกติกาสากล

ระหว่างประเทศ ปัจจุบันยังไม่มีสนธิสัญญาระหว่างประเทศเกี่ยวด้วยสิทธิมนุษยชนที่ได้รับรองสิทธิในสิ่งแวดล้อมไว้
เป็นการเฉพาะ มีแต่เพียงความตกลงในระดับภูมิภาคที่ได้มีการรับรองสิทธิในสิ่งแวดล้อมในฐานะเป็นสิทธิมนุษยชน
ประเภทหนึ่ง กล่าวคือ กฎบัตรแอฟริกันว่าด้วยสิทธิมนุษยชนและสิทธิของประชาชน (The African Charter on Human

and Peoples’ Rights) และพิธีสารเพิ่มเติมอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิมนุษยชนแห่งอเมริกาเกี่ยวกับสิทธิทางเศรษฐกิจ สังคม
และวัฒนธรรม (The Additional Protocol to the American Convention on Human Rights in the Area of

Economic, Social, and Cultural Rights)
ทั้งนี้ หากพิจารณาประเด็นสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อมในบริบทของอนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วย
สิ่งแวดล้อม จะพบว่าอนุสัญญาเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมส่วนใหญ่จะรับเอาหลักการในเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์และ

สิ่งแวดล้อมมาจากปฏิญญาสตอกโฮล์มและปฏิญญาริโอ โดยยังไม่มีการรับรองสิทธิในสิ่งแวดล้อมอันเป็นสิทธิเชิงเนื้อหาไว้
โดยตรง และแม้อนุสัญญาต่าง ๆ จะมีฐานะเป็น Hard Law ซึ่งมีผลก�าหนดพันธกรณีให้แก่รัฐภาคี แต่ประเด็นในเรื่องความ
สัมพันธ์ระหว่างมนุษย์หรือสิทธิของมนุษย์และสิ่งแวดล้อมจะถูกบัญญัติไว้เพียงในลักษณะของหลักการ และมักปรากฏอยู่

ในส่วนอารัมภบทหรือ Preamble มากกว่าที่จะมีการก�าหนดเป็นพันธกรณีให้รัฐภาคีในอันที่จะต้องคุ้มครองสิ่งแวดล้อม
เนื่องจากมีความส�าคัญหรือมีความเชื่อมโยงกับสิทธิของมนุษย์
ตัวอย่างของอนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยสิ่งแวดล้อมที่มีการกล่าวถึงความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์และ

สิ่งแวดล้อม ได้แก่

๒.๑.๔.๑ Convention on Wetlands of International Importance especially as Waterfowl
Habitat (Ramsar Convention)
อนุสัญญาฉบับนี้เป็นอนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยสิ่งแวดล้อมในด้านธรณีภาค กล่าวคือ

เกี่ยวข้องกับการคุ้มครองพื้นที่ชุ่มน�้า โดยใน Preamble ของอนุสัญญาได้กล่าวถึงความตระหนักร่วมกันในความเกี่ยวพัน
63
พึ่งพากันระหว่างมนุษย์และสิ่งแวดล้อม (The Interdependence of Man and His Environment)

๒.๑.๔.๒ United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC)
อนุสัญญาฉบับนี้เป็นอนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยสิ่งแวดล้อมในด้านอากาศภาค กล่าวคือ

เกี่ยวข้องกับการรับมือกับปัญหาการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ (Climate Change) โดยในส่วน Preamble ได้มี
การกล่าวถึงความตระหนักร่วมกันในหลักการต่าง ๆ ภายใต้ Stockholm Declaration และใน Article 3 ของอนุสัญญา
ซึ่งว่าด้วยหลักการอันเป็นแนวทางแนะน�าส�าหรับการปฏิบัติของรัฐภาคีเพื่อรับมือกับปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพ

ภูมิอากาศ ได้มีการตระหนักถึงสิทธิของชนรุ่นหลังไว้โดยมีใจความว่า รัฐภาคีต้องคุ้มครองระบบสภาพภูมิอากาศเพื่อ

63 From Preamble of the Convention on Wetlands of International Importance especially as Waterfowl

Habitat states that “The contracting parties, recognizing the interdependence of man and his environment.”

62