Page 71 - รายงานผลการประเมินสถานการณ์ด้านสิทธิมนุษยชนของประเทศไทย ปี 2559

โดยคณะท�างานว่าด้วยการบังคับบุคคลให้สูญหายหรือการสูญหายโดยไม่สมัครใจ ระหว่างปี ๒๕๒๓ ถึง ๒๕๕๗
๔๓
พบว่า ประเทศไทยมีการบังคับสูญหาย ๘๙ กรณี (รวบรวมผ่านการร้องเรียน) และจากสถิติเรื่องร้องเรียนของส�านักงาน กสม.
ตั้งแต่ปี ๒๕๔๔ ถึง ๒๕๔๙ ได้มีเรื่องร้องเรียนกรณีการบังคับบุคคลให้สูญหายจ�านวน ๕๖ ค�าร้อง โดยเป็นค�าร้องเกี่ยวกับการถูก
๔๔
บังคับให้สูญหายอันเนื่องมาจากนโยบายปราบปรามยาเสพติด จ�านวน ๓๓ ค�าร้อง และเป็นกรณีอื่น ๆ จ�านวน ๒๓ ค�าร้อง ๔๕

๓.๑.๓ สถานการณ์ปี ๒๕๕๙
ในปี ๒๕๕๙ กสม. ได้รับเรื่องร้องเรียนเกี่ยวกับการทรมานบุคคล จ�านวน ๓๖ ค�าร้อง ในจ�านวนนี้เป็นเรื่องที่
๔๖
กระท�าโดยเจ้าหน้าที่ในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ จ�านวน ๓๑ ค�าร้อง ในปี ๒๕๕๘ กสม. ได้รับเรื่องเกี่ยวกับการทรมาน
บุคคลจ�านวน ๗ ค�าร้อง ในจ�านวนนี้เป็นเรื่องที่ผู้ถูกกล่าวหาเป็นเจ้าหน้าที่ของรัฐในพื้นที่จังหวัดชายแดนภาคใต้ จ�านวน ๕
ค�าร้อง จะเห็นได้ว่าในปี ๒๕๕๙ มีจ�านวนเรื่องร้องเรียนสูง เมื่อเปรียบเทียบกับเรื่องร้องเรียนในปี ๒๕๕๘ ซึ่งเรื่องร้องเรียน
๔๗
ส่วนมากจะเป็นการกล่าวอ้างว่าเจ้าหน้าที่ทหารเป็นผู้กระท�าทรมานขณะจับกุมหรือควบคุมตัว นอกจากนี้ กสม. ได้รับ
เรื่องร้องเรียนเกี่ยวกับการบังคับบุคคลให้สูญหาย จ�านวน ๓ ค�าร้อง ในปี ๒๕๕๘ กสม. ได้รับเรื่องเกี่ยวกับการบังคับบุคคล
๔๘
ให้สูญหาย จ�านวน ๑ ค�าร้อง จะเห็นได้ว่าในปี ๒๕๕๙ มีจ�านวนเรื่องร้องเรียนมากกว่าในปี ๒๕๕๘ ซึ่งสถานการณ์การหาย
สาบสูญ เช่น กรณีนายฟาเดล เสาะหมาน อดีตผู้ต้องขังที่ถูกด�าเนินคดีเกี่ยวกับความมั่นคง ซึ่งถูกกลุ่มชายฉกรรจ์ ๓ คนใช้
ก�าลังบังคับเอาตัวและหายสาบสูญไป เมื่อวันที่ ๒๔ มกราคม ๒๕๕๙ หรือกรณีของนายเด่น ค�าแหล้ ประธานโฉนดชุมชน

โคกยาว ที่ได้ต่อสู้ในประเด็นที่ดินท�ากินซึ่งหายตัวไปเมื่อวันที่ ๑๖ เมษายน ๒๕๕๙ หลังเดินทางเข้าป่าเพื่อหาเก็บหน่อไม้ เป็นต้น

ประเทศไทยได้มีความพยายามในการร่างพระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการทรมานและการบังคับให้

สูญหาย พ.ศ. .... โดยเมื่อเดือนพฤษภาคม ๒๕๕๙ คณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบตามที่กระทรวงยุติธรรมเสนอการเข้าเป็นภาคี
อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการคุ้มครองบุคคลทุกคนจากการบังคับให้สาบสูญ และร่างพระราชบัญญัติป้องกัน
และปราบปรามการทรมานและการบังคับบุคคลให้สูญหาย พ.ศ. .... ที่ผ่านมา ประเทศไทยยังไม่มีกฎหมายเฉพาะที่เกี่ยวกับ
๔๙
การทรมานหรือการบังคับให้สูญหายโดยเจ้าหน้าที่ของรัฐหรือภายใต้การรับรู้ของรัฐ รวมถึงการติดตามเพื่อหาตัวผู้กระท�าความผิด
มาลงโทษ ที่ผ่านมาไม่สามารถกระท�าได้จริง แม้ว่าจะมีกรณีของนักปกป้องสิทธิมนุษยชน ที่ได้มีการน�าคดีขึ้นสู่การพิจารณา

ของศาล แต่ศาลได้มีค�าพิพากษาในปี ๒๕๕๙ ยกฟ้องจ�าเลยทั้ง ๕ คน โดยพบว่ามีประเด็นความเป็นผู้เสียหาย ตามประมวล
กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา ๕ (๒) ที่อาจเป็นบรรทัดฐานในคดีที่เกี่ยวกับการบังคับให้สูญหายคดีอื่น ๆ โดยศาลฎีกา
เห็นว่า ผู้เสียหายเป็นผู้ที่มีอ�านาจฟ้องคดีอาญาหรือยื่นค�าร้องขอเข้าเป็นโจทก์ร่วมกับพนักงานอัยการ ตาม

ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา ๒๘ และมาตรา ๓๐ อย่างไรก็ตาม หากผู้เสียหาย
ไม่สามารถด�าเนินการดังกล่าวได้ ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญามาตรา ๕ (๒) ก�าหนดให้ผู้สืบสันดานและภริยา
มีอ�านาจจัดการแทนผู้เสียหายได้ เฉพาะในความผิดอาญาซึ่งผู้เสียหายถูกท�าร้ายถึงตายหรือบาดเจ็บจนไม่สามารถจัดการเองได้
เมื่อพิจารณาจากค�าบรรยายฟ้องแล้วพบว่า ไม่มีการยืนยันว่าผู้เสียหาย ยังมีชีวิตอยู่หรือไม่ อีกทั้งไม่ได้ความว่า
ได้ถูกท�าร้ายได้รับบาดเจ็บจนไม่สามารถจัดการเองได้ เมื่อข้อเท็จจริงไม่ปรากฏว่าผู้เสียหายถูกท�าร้ายถึงตายหรือบาดเจ็บจน

ไม่สามารถจัดการเองได้ โจทก์ร่วม (ภรรยาและบุตร) จึงไม่มีสิทธิยื่นค�าร้องขอเข้าเป็นโจทก์
๕๐

๔๓ จาก ๒ ปี การหายตัวไปของบิลลี่กับสถานการณ์การอุ้มหายในไทย, งานเดิม.
๔๔ จาก รายงานผลการพิจารณาคาร้องเพื่อเสนอแนะนโยบายหรือข้อเสนอในการปรับปรุงกฎหมาย..., งานเดิม.
๔๕ จาก ระบบสารสนเทศเพื่อการรวบรวมและบริการสารสนเทศด้านสิทธิมนุษยชน: ฐานข้อมูลเรื่องร้องเรียน, งานเดิม.
๔๖ แหล่งเดิม.
๔๗ แหล่งเดิม.
๔๘ แหล่งเดิม.
๔๙ จาก การเข้าเป็นภาคีอนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการคุ้มครองบุคคลทุกคนจากการบังคับให้หายสาบสูญ และร่างพระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการ
ทรมานและการบังคับบุคคลให้สูญหาย พ.ศ. ...., โดย ส�านักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี, สืบค้นจากhttp://www.cabinet.soc.go.th/soc/Program2-3.jsp?top_serl=99319502&key_
word=%B7%C3%C1%D2%B9&owner_dep =%C2%B8&meet_date_dd=24&meet_date_mm=05&meet_date_yyyy=2559&doc_id1=&doc_id2=&meet_date_
dd2=&meet_date_mm2=&meet_date_yyyy2=
๕๐ ค�าพิพากษาฎีกาที่ ๑๐๙๑๕/๒๕๕๘

รายงานผลการประเมินสถานการณ์ 70 ด้านสิทธิมนุษยชนของประเทศไทย ปี ๒๕๕๙