Page 132 - รายงานการศึกษา ปัญหาและผลกระทบด้านสิทธิมนุษยชนจากนโยบายของรัฐบาลในการประกาศสงครามต่อสู้เพื่อเอาชนะยาเสพติด เมื่อปี พ.ศ. 2546

“การรู้” นั้นหมายถึงการ “รู้ส�านึก” ว่าสภาวการณ์มีอยู่หรือผลจะเกิดขึ้นเป็นเหตุการณ์ปกติ ทั้งนี้ “รู้” และ “โดยรู้” ต้องตีความ
ไปตามนั้น 353

(๒.๒.๒) ข้อยกเว้นความรับผิดทางอาญา

ธรรมนูญกรุงโรมฯ ได้ก�าหนดข้อยกเว้นความรับผิดทางอาญาของบุคคลผู้กระท�าความ
ผิดอาญาที่อยู่ในเขตอ�านาจศาลอาญาระหว่างประเทศไว้บางประการ ทั้งนี้ ศาลอาญาระหว่างประเทศเป็นผู้มีอ�านาจวินิจฉัยมูลเหตุ
354
ส�าหรับการยกเว้นความรับผิดทางอาญาที่มีการเสนอต่อศาล ข้อยกเว้นความรับผิดทางอาญาแบ่งออกได้เป็นสองกรณี ได้แก่ ก. กรณี
มีความบกพร่องเกี่ยวกับผู้กระท�าความผิด และ ข. กรณีมีความจ�าเป็นอันเนื่องมาจากปัจจัยภายนอก

ก. กรณีมีความบกพร่องเกี่ยวกับผู้กระท�าความผิด
ความบกพร่องเกี่ยวกับผู้กระท�าความผิดอันจะเป็นข้อยกเว้นความรับผิดทางอาญา
ตามที่ก�าหนดไว้ในธรรมนูญกรุงโรมฯ ประกอบด้วยความบกพร่องสองประการส�าคัญ ได้แก่ ก.๑) ความบกพร่องเกี่ยวกับอายุของ

ผู้กระท�าความผิด และ ก.๒) ความบกพร่องเกี่ยวกับความรู้ส�านึกของผู้กระท�าความผิด
ก.๑) ความบกพร่องเกี่ยวกับอายุของผู้กระท�าความผิด

ธรรมนูญกรุงโรมฯ ก�าหนดว่าศาลอาญาระหว่างประเทศไม่มีเขตอ�านาจเหนือ
บุคคลที่มีอายุต�่ากว่าสิบแปดปี ในขณะที่กระท�าการอันเป็นการก่ออาชญากรรมตามที่ถูกกล่าวหา 355
ก.๒) ความบกพร่องเกี่ยวกับความรู้ส�านึกของผู้กระท�าความผิด

นอกจากความบกพร่องเกี่ยวกับอายุของผู้กระท�าความผิดแล้ว ธรรมนูญกรุงโรมฯ
ยังได้ก�าหนดเหตุยกเว้นความรับผิดทางอาญาอีกประการหนึ่ง คือ ความบกพร่องเกี่ยวกับความรู้ส�านึกของผู้กระท�าความผิด เช่น
ผู้กระท�าความผิดเป็นโรคจิตหรือมีความบกพร่องทางจิต (mental disease or defect) หรือตกอยู่ในสภาวะมึนเมา (a state of

intoxication) ซึ่งท�าให้บุคคลนั้นไม่อาจรับรู้ถึงความไม่ชอบด้วยกฎหมายของการกระท�า (unlawfulness) สภาพของการกระท�าของ
356
ตน หรือความสามารถที่จะควบคุมการกระท�าของตนได้

ข. กรณีมีความจ�าเป็นอันเนื่องมาจากปัจจัยภายนอก
นอกจากความบกพร่องเกี่ยวกับผู้กระท�าความผิดอันจะเป็นข้อยกเว้นความรับผิด

ทางอาญาดังกล่าวข้างต้นแล้ว ธรรมนูญกรุงโรมฯ ยังได้ก�าหนดข้อยกเว้นความรับผิดทางอาญาอันเนื่องมาจากกรณีมีความจ�าเป็นอัน
เนื่องมาจากปัจจัยภายนอกอีกด้วย ซึ่งได้แก่ ข.๑) ความจ�าเป็นเพื่อคุ้มครองบุคคลหรือทรัพย์สิน และ ข.๒) ความจ�าเป็นอันเนื่องจาก
สภาพการณ์บังคับ

ข.๑) ความจ�าเป็นเพื่อป้องกันหรือคุ้มครองบุคคลหรือทรัพย์สิน
ธรรมนูญกรุงโรมฯ ก�าหนดว่าบุคคลไม่ต้องรับผิดทางอาญา หากว่าในขณะที่
ประกอบอาชญากรรม บุคคลนั้นกระท�าการโดยมีเหตุผลเพื่อป้องกันตนเองหรือบุคคลอื่น หรือในกรณีของอาชญากรรมสงคราม เพื่อ

ป้องกันทรัพย์สินที่จ�าเป็นต่อความอยู่รอดของตนหรือของบุคคลอื่น หรือป้องกันทรัพย์สินที่จ�าเป็นต่อการปฏิบัติภารกิจทางทหาร 357

353
Rome Statute, Article 30 Mental element, paragraph 3.
354
Rome Statute, Article 31 Grounds for excluding criminal responsibility, paragraph 2.
นอกจากนี้ ศาลอาญาระหว่างประเทศยังอาจพิจารณามูลเหตุส�าหรับการยกเว้นความรับผิดทางอาญาตามสนธิสัญญา หลักการ และกฎเกณฑ์ของกฎหมายระหว่าง
ประเทศที่ใช้บังคับ รวมถึงหลักการที่เป็นที่ยอมรับของกฎหมายระหว่างประเทศว่าด้วยการขัดกันด้วยอาวุธก็ได้ (Rome Statute, Article 21 Applicable law)
355
Rome Statute, Article 26 Exclusion of jurisdiction over personne under eighteen.
356
Rome Statute, Article 31 Grounds for excluding criminal responsibility, paragraph 1 (a) (b).
357
Rome Statute, Article 31 Grounds for excluding criminal responsibility, paragraph 1 (c).

111
ปัญหาและผลกระทบด้านสิทธิมนุษยชนจากนโยบายของรัฐบาลในการประกาศสงครามต่อสู้เพื่อเอาชนะยาเสพติด เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๔๖