Page 61 - รายงานวิจัย เรื่อง ทางเลือกเชิงนโยบายการแก้ไขปัญหาผู้ลี้ภัยในค่ายพักพิงชั่วคราว

บทที่ ๓

สภาพค่ายผู้ลี้ภัยในช่วงที่มีตลาดนัดนั้นดูเหมือนกับชุมชนทั่วไป ผู้ลี้ภัยต่างจับจ่ายใช้สอยซื้อหาอาหารสดและแห้ง
ขนม สิ่งของ เครื่องใช้ต่าง ๆ อาจกล่าวได้ว่า ตลาดนัดช่วยเพิ่มชีวิตชีวาให้กับผู้ลี้ภัยพอควร นอกเหนือจากนี้ ชีวิตในค่ายผู้ลี้ภัยก็จะ
เหมือนเดิม ตื่นขึ้นมาแต่เช้า บางวันจะพบคนแปลกหน้าที่เป็นเจ้าหน้าที่องค์กรระหว่างประเทศ ซึ่งเข้ามาจัดการฝึกอบรม หรือปลัดอ�าเภอ

เจ้าหน้าที่ราชการเข้ามาตรวจเยี่ยม คณะกรรมการค่าย และเจ้าหน้าที่ TBC ที่เข้ามาแจกจ่ายอาหารทุกเดือน ผู้ลี้ภัยที่ท�างานกับองค์กร
ต่าง ๆ ก็อาจจะมีกิจกรรมการประชุมทั้งภายในและภายนอกค่ายผู้ลี้ภัย

๔. อาหาร และที่อยู่อาศัย

องค์กรที่ดูแลเรื่องอาหารและที่อยู่อาศัย คือ TBC โดยการจัดหาสิ่งเหล่านี้ให้กับผู้ลี้ภัยทุกคน ไม่เฉพาะคนที่มีบัตร
UN เท่านั้น รวมไปถึงผู้เข้ามาใหม่ (new arrival) ที่คณะกรรมการค่ายผู้ลี้ภัยรับทราบ ในช่วง ๔-๕ ปีที่แล้ว คนเหล่านี้จะได้รับการจัดสรร

ข้าวสาร ๑๕ กิโลกรัม น�้ามันพืช ๑ ลิตร ถั่วเหลือง ๑ กิโลกรัม เกลือ และถ่านส�าหรับหุงข้าว ในอดีตเคยได้รับแจกพริกด้วย ในช่วงกลางปี
พ.ศ.๒๕๕๖ เริ่มมีข่าวลือในค่ายผู้ลี้ภัยว่าจะมีการตัดลดอาหารและความช่วยเหลือต่าง ๆ ซึ่งน�าไปสู่ความไม่สบายใจของผู้ลี้ภัยว่า การ
ตัดลดอาหารนี้จะน�าไปสู่การส่งกลับประเทศต้นทางหรือค่ายผู้ลี้ภัยจะปิดลงหรือไม่ อย่างไรก็ตาม ทางตัวแทน TBC ได้ออกมาชี้แจงว่า

ไม่เกี่ยวข้องกับการส่งกลับ การลดระดับความช่วยเหลือนั้นเป็นเหตุมาจากอัตราแลกเปลี่ยนค่าเงินบาท ราคาสินค้าที่สูงขึ้น และ
การบริจาคลดลง (Karen News, มิถุนายน ๒๕๕๖) ดังนั้น ตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน ๒๕๕๖ เป็นต้นมา ข้าวสารจะลดลงเหลือ ๘-๑๒

กิโลกรัมต่อเดือน ขึ้นกับระดับของสุขภาพ และความจ�าเป็นของแต่ละบุคคล สิ่งของต่าง ๆ ก็ได้รับลดลงมาเช่นเดียวกัน ซึ่งย่อมมีผล
กระทบต่อความเป็นอยู่ แต่ผู้ลี้ภัยก็ต้องยอมรับการเปลี่ยนแปลงนั้น
ผู้ลี้ภัยต้องเอาตัวรอดด้วยการหาพื้นที่ปลูกข้าว ดังจะพบเห็นในค่ายผู้ลี้ภัยบ้านใหม่ในสอย ซึ่งแม้จะอยู่ในพื้นที่เขต

ป่าสงวนแต่จะเห็นได้ว่ามีการขยายพื้นที่ท�ากิน กรณีดังกล่าวนี้ ผู้ลี้ภัยคนหนึ่งได้เล่าให้ฟังว่าตนและภรรยาออกไปท�าไร่ แล้วพบกับ
เจ้าหน้าที่ไทย ต่อมา เขาถูกยึดบัตร UN ไป แม้ว่าเขาจะมีข้อสงสัยว่าท�าไมถึงถูกยึดบัตร แต่เขาก็ไม่สามารถตั้งค�าถามได้ เพราะ
สถานภาพที่ถูกจ�ากัดให้อยู่ในค่ายผู้ลี้ภัย และรอความช่วยเหลือนั้นไม่อาจปฏิเสธได้ว่าเขาไม่ได้ละเมิดกฎระเบียบนั้น แต่เขาก็มีค�าถามว่า

แล้วจะให้เขาและครอบครัวมีชีวิตรอดได้อย่างไรภายใต้ข้อจ�ากัดเหล่านี้ ถ้าเขาไม่ปลูกข้าว
การดิ้นรนและความพยายามอยู่รอดของผู้ลี้ภัย ยังเห็นได้ในกรณีค่ายผู้ลี้ภัยบ้านนุโพที่ผู้น�าคนหนึ่งได้ขอพื้นที่จาก
ทางราชการไทยท�าสวนเกษตรผสมผสาน เลี้ยงปลา ผักต่าง ๆ เพื่อเลี้ยงตนเอง ครอบครัว รวมไปถึงเด็กนักเรียนที่อยู่ในหอพักด้วย

ปัจจุบัน ผู้น�าคนนี้ได้รับการยอมรับจากมูลนิธิแม่ฟ้าหลวง และได้จัดฝึกอบรมการท�าเกษตรให้แก่ผู้ลี้ภัยจากค่ายผู้ลี้ภัยอื่น ๆ ด้วย อย่างไร
ก็ตาม ในค่ายผู้ลี้ภัยหลายแห่ง มีองค์กรระหว่างประเทศ คือ COERR ที่ให้การสนับสนุนผู้ลี้ภัยท�าการเกษตร แต่ก็พบปัญหาว่า ไม่มีพื้นที่

ส�าหรับการเพาะปลูก นอกจากนี้ เยาวชนที่มีอายุไม่เกิน ๒๕ ปี กลุ่มคนเหล่านี้ บางคนเกิดในค่ายผู้ลี้ภัย บางคนเพิ่งเคลื่อนย้ายจาก
ประเทศพม่า/เมียนมาร์มาอาศัยที่ค่ายผู้ลี้ภัย พวกเขาไม่มีประสบการณ์การเพาะปลูก ขาดความช�านาญ ดังนั้น การส่งเสริมการท�าเกษตร
ในพื้นที่ค่ายผู้ลี้ภัย แม้ว่าจะมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ผู้ลี้ภัยได้ช่วยเหลือตนเอง มีทักษะด้านอาชีพ แต่ก็พบข้อจ�ากัดดังที่ได้กล่าวมา

ด้านที่อยู่อาศัย พบว่าพื้นที่ที่ตั้งค่ายผู้ลี้ภัยอยู่ในเขตป่าสงวนหรือเขตอุทยานแห่งชาติ จึงเป็นข้อจ�ากัดในการขยาย
พื้นที่ การก่อสร้างบ้านเรือนไม่มีความแตกต่างด้านชาติพันธุ์ ศาสนา ทุกหลังคาเรือนจะมีลักษณะคล้ายกัน คือ บ้านมีใต้ถุนบ้าน หรือ

สร้างติดพื้นดิน สร้างด้วยวัสดุธรรมชาติ แต่ละคนจะได้พื้นที่ปลูกสร้างบ้านประมาณ ๖๐ ตารางเมตร หากภายหลังเมื่อลูกหลานมี
ครอบครัวแล้ว จ�าเป็นต้องขยายครัวเรือนออกมา ก็มักจะสร้างบ้านใกล้ ๆ กับบ้านเดิม ด้วยเหตุนี้จึงท�าให้พื้นที่ว่างในค่ายผู้ลี้ภัยลดน้อยลง
โดยการสร้างบ้านใหม่นี้จะต้องไปขออนุญาตจากคณะกรรมการค่ายผู้ลี้ภัยก่อน ในบางกรณีพบว่า ผู้ที่ไปอยู่ประเทศที่สามแล้วอาจจะให้

บ้านตนเองแก่ญาติพี่น้อง หรือขายในราคาประมาณ ๓,๐๐๐ บาท หรือแล้วแต่จะตกลงราคากัน

48 49
ทางเลือกเชิงนโยบายการแก้ไขปัญหาผู้ลี้ภัยในค่ายพักพิงชั่วคราว ทางเลือกเชิงนโยบายการแก้ไขปัญหาผู้ลี้ภัยในค่ายพักพิงชั่วคราว