Page 53 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง เพื่อปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

สํานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ
National Human Rights Commission of Thailand

3) ระบบกรรมสิทธิ์ตามกฎหมายทําใหเกิดความขัดแยงในการอางสิทธิเหนือที่ดินระหวาง ฝายที่อาง

กรรมสิทธิ์ตามกฎหมายกับฝายที่อางสิทธิตามจารีตประเพณี หรือสิทธิที่อิงอยูกับหลักการความชอบธรรมแบบอื่น ๆ
ตัวอยางเชน ชาวบานในภาคเหนือ “ปฏิรูปที่ดินโดยชุมชน” ในที่ดินที่เอกชนถือกรรมสิทธิ์ชาวบานอางวา

ผูถือกรรมสิทธิ์ที่ดินเหลานั้นไมมีความชอบธรรมที่จะครอบครองที่ดิน เพราะพวกเขาไมทําประโยชนในที่ดิน
แตกลับปลอยใหที่ดินรกรางวางเปลา นอกจากนั้น บางคนยังไดกรรมสิทธิ์มาโดยมิชอบดวยกฎหมาย แตสําหรับ

ชาวไรชาวนาถึงแมวาจะไมมีกรรมสิทธิ์ตามกฎหมายแตก็มีความชอบธรรมที่จะเขาครอบครองที่ดิน เพราะพวกเขา
ใชประโยชนที่ดินผืนนั้นมาตั้งแตอดีตและพวกเขายังทําการเพาะปลูกสรางมูลคาทางเศรษฐกิจเหนือที่ดิน

นอกจากนี้ มีกรณีความขัดแยงอีกมากมายทั่วประเทศที่ชาวบานอางสิทธิตามจารีตประเพณีในทํานองเดียวกัน
เหนือที่ดินที่เปนกรรมสิทธิ์ของรัฐหรือเอกชน เชน ที่ดินในเขตปาของรัฐ ที่ราชพัสดุ ที่ดินเอกชน

4) มีกรณีความขัดแยงในทองถิ่นมากมายที่เกิดจากการอางสิทธิเหนือที่ดินผืนเดียวกัน แตอิงอยูกับ
หลักการที่ขัดแยงกัน เชน ความขัดแยงระหวางชาวบานดวยกันเองหรือระหวางชาวบานกับองคกรปกครอง

สวนทองถิ่น เปนตน
ปญหาเหลานี้สะทอนวาระบบกรรมสิทธิ์ตามกฎหมายไมไดถูกยอมรับอยางสมบูรณ และไมไดเปน

ระบบเดียวที่ประชาชนยึดถือปฏิบัติกันอยู ชาวบานในทองถิ่นพยายามทาทายระบบกรรมสิทธิ์ตามกฎหมาย
มาโดยตลอดดวยการอางสิทธิที่อิงอยูกับหลักการอื่น ๆ ที่ชาวบานเห็นวามี “ความชอบธรรม” มากกวา

ระบบกรรมสิทธิ์ของรัฐ
ขณะเดียวกันก็มีปญหาการเลือกปฏิบัติในการบังคับใชกฎหมาย มีกฎหมายหลายฉบับที่บัญญัติไว

เพื่อใหมีการกระจายการถือครองที่ดิน เชน พ.ร.บ. ปฏิรูปที่ดิน และบางมาตราในประมวลกฎหมายที่ดิน
แตเจาหนารัฐกลับเลือกปฏิบัติโดยการไมบังคับใชกฎหมายเหลานั้นหรือใชกฎหมายโดยไมถูกตองตามเจตนารมณ

ตัวอยางเชน การปฏิรูปที่ดินที่ผานมาเปนการเอาที่ดินในเขตปามาปฏิรูปใหเอกชนแทนที่จะเอาที่ดินเอกชน
มาปฏิรูปใหแกเกษตรกรซึ่งในที่สุดที่ดินเหลานั้นก็มักจะหลุดมือไปสูนายทุน จึงกลาวไดวา การปฏิรูปที่ดิน

กลายเปนการเอาที่ดินในเขตปามาใหแกนายทุน
ในมาตรา 6 ของประมวลกฎหมายที่ดินบัญญัติใหมีการเวนคืนที่ดินเอกชนที่ถูกปลอยใหรกรางวางเปลา

นานเกิน 10 ป แตเจาหนาที่รัฐไมเคยบังคับใชกฎหมายนั้นเลย ขณะที่มีเกษตรกรจํานวนมากที่อยูในเขตปา
มานานแลว รัฐกลับไมรับรองสิทธิเหนือที่ดินใหแกพวกเขา

ปญหาการเลือกปฏิบัติในการบังคับใชกฎหมายยังรวมไปถึงการที่เจาหนาที่รัฐอาศัยอํานาจหนาที่
เปดชองหรือรวมมือกับนายทุนใหมีการออกเอกสารสิทธิในที่ดินโดยมิชอบ ซึ่งปรากฏเปนกรณีความขัดแยงเกิดขึ้น

มากมายทามกลางสถานการณปญหาการจัดการที่ดินที่ยืดเยื้อยาวนาน มีประชาชนตกเปนจําเลยและผูตองหา
เปนจํานวนมาก ขณะเดียวกัน ขบวนการชาวบานกลุมตาง ๆ ก็เกิดขึ้นเพื่อเรียกรองใหรัฐแกไข ยกเลิก หรือระงับ

การออกกฎหมาย นโยบาย และมติคณะรัฐมนตรี รวมทั้งเรียกรองใหรัฐบังคับใชกฎหมาย และออกกฎหมาย
และการใชมาตรการอื่น ๆ นอกจากกฎหมาย

32 รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง “เพื่อปรับปรุงแกไข
นโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนดานที่ดินและปาไม”