Page 51 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง เพื่อปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

สํานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ
National Human Rights Commission of Thailand

กลาวไดวา ปญหาความขัดแยงระหวางคนกับปาในสังคมไทยเกิดขึ้นมาเปนเวลานานหรือตั้งแต

กรมปาไมอางสิทธิเหนือพื้นที่ปาไมแตแนวคิดการจัดการทรัพยากรแบบรวมศูนยของรัฐไมสามารถแกปญหาได
หลักฐานที่ชัดเจน ไดแก การลดลงของพื้นที่ปาอยางตอเนื่อง นอกจากนี้ การจัดการปาที่มีกรมปาไมเปน “พระเอก”

เพียงผูเดียวยังกอใหเกิดความขัดแยงและการแยงชิงทรัพยากรระหวางกลุมตาง ๆ ในสังคม การเรียกรอง
ใหมีการปรับเปลี่ยนระบบการบริหารจัดการทรัพยากรปาไมที่เนนและเปดโอกาสใหภาคีตาง ๆ โดยเฉพาะ

ชาวบานหรือชุมชนทองถิ่นไดเขารวมในการตัดสินใจสําหรับการจัดสรรทรัพยากรอยางเทาเทียมจึงเริ่มขึ้น
งานการศึกษาเรื่อง ความขัดแยงในการบริหารจัดการที่ดิน โดยโสภณ ชมชาญ ชี้ใหเห็นวา ความขัดแยง

ในเรื่องที่ดินนั้นเกิดขึ้นทั้งระหวางหนวยงานของรัฐ รัฐกับเอกชน และเอกชนกับเอกชน ที่รุนแรงและยืดเยื้อ
จะเกิดขึ้นระหวางรัฐกับเอกชนในที่ดินของรัฐ ทั้งที่ดินที่ประกาศเปนเขตสงวนและคุมครอง เชน เขตรักษา

พันธุสัตวปา อุทยานแหงชาติ ปาสงวนแหงชาติ ที่สาธารณะที่พลเมืองใชประโยชนรวมกัน ที่ราชพัสดุที่ใช
ในราชการทหาร มีสาเหตุและที่มาของความขัดแยง 4 ประการ คือ นโยบายของรัฐไมมีเอกภาพ ขาดเครือขาย

ระบบขอมูลที่ดินที่ดี มาตรการควบคุมการใชที่ดินไมมีประสิทธิภาพ และผูมีสวนไดเสียทุกกลุมไมมีสวนรวม
ในการบริหารจัดการที่ดิน ไดมีความพยายามแกไขความขัดแยงจากหลายฝายในชวงเวลาที่ผานมา ทั้งจาก

ฝายการเมือง คือ สมาชิกสภาผูแทนราษฎรแตไมประสบความสําเร็จมากนักเพราะขาดความตอเนื่องในการ
แกไขปญหา เนื่องจากมีการยุบสภาและเปลี่ยนแปลงรัฐบาลบอยครั้ง แนวคิดของสมาชิกสภาผูแทนราษฎรเอง

ก็มี 2 แนวทาง คือ การเพิกถอนปาสงวนแหงชาติแลวออกเอกสารสิทธิ์ใหราษฎรตามประมวลกฎหมายที่ดิน
และเมื่อเพิกถอนแลวใหนําไปปฏิรูปที่ดิน ซึ่งหาขอยุติไดยาก ในสวนของภาครัฐนั้น ไดมีความพยายามที่จะปองกัน

และแกไขความขัดแยงมาตลอดเวลาอันยาวนาน ในกรณีของการบุกรุกเขาทํากินในพื้นที่ที่รัฐสงวน คุมครอง
และอนุรักษไว รัฐไดมีนโยบายลดความขัดแยง โดยการประนีประนอมใหอยูอาศัยตอไปได หรือผอนผันใหทํากิน

ตอไป ตลอดจนมีการจําแนกออกใหเปนที่ดินทํากินในกรณีของปาไมถาวร หรือยกเลิกเพิกถอนปาสงวนแหงชาติ
เปนที่ดินทํากิน โดยการประกาศเปนเขตปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม นอกจากนี้ รัฐยังไดมีนโยบายใหประชาชน

เขามามีสวนรวมในการบริหารจัดการที่ดิน เชน ในการจัดรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม การวางผังเมือง
การจัดรูปที่ดินเพื่อพัฒนาพื้นที่ การกระจายอํานาจสูทองถิ่น การบริหารกิจการบานเมืองที่ดี การรับฟง

ความคิดเห็นของประชาชน จากการศึกษาและสํารวจกรณีพิพาทและความขัดแยงปญหาที่ดินในภาคตาง ๆ
ของประเทศ รวม 740 กรณี สามารถแกไขปญหาไดมีจํานวน 89 กรณี หรือรอยละ 12 ของปญหาทั้งหมดเทานั้น

ถึงแมจะไดมีแผนบริหารราชการแผนดินในป พ.ศ. 2548 - 2551 ในเรื่องการเรงรัดกระจายสิทธิ์ที่ดิน
และการจัดที่ดินทํากินพรอมสาธารณูปโภคใหแกคนยากจน รวมทั้งการพัฒนากฎหมายและสงเสริมการบริหาร

กิจการบานเมืองที่ดี โดยมีวัตถุประสงคใหประชาชนทุกระดับมีความพึงพอใจในคุณภาพการใหบริการ
ของหนวยงานภาครัฐ อยางไรก็ตาม การดําเนินงานตามแนวคิดและนโยบายตาง ๆ ที่ผานมา ความขัดแยง

และขอพิพาทยังคงมีอยูและดูเหมือนวาจะทวีความรุนแรงยิ่งขึ้น ในขณะที่ชุมชนหลายแหงในภาคตาง ๆ
ของประเทศสามารถแกไขปญหาไดภายใตสถานการณดังกลาวนี้ จึงมีขอเสนอเปนทางเลือกในการลด

30 รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง “เพื่อปรับปรุงแกไข
นโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนดานที่ดินและปาไม”