Page 155 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง เพื่อปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

สํานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ
National Human Rights Commission of Thailand

สัตวปา การคาสัตวปาเชิงพาณิชย ซึ่งใหอํานาจเจาหนาที่มากในการใชดุลพินิจในการอนุญาต และที่ผานมา

เมื่ออนุญาตไปแลวก็สรางปญหาขึ้นมากมาย เชน ทําลายปาสรางรีสอรทแลวก็ไดรับการอนุญาตใหเชาที่ดินทําธุรกิจ
รีสอรทตอได หรือเพาะเลี้ยงสัตวปาและก็มีการสวมรอยคาสัตวปาจากในปา โดยไมสามารถควบคุมได

จนสัตวปาหลายชนิดแทบจะสูญพันธไป แตไมมีแมแตมาตราเดียวที่ใหโอกาสราษฎรที่ยากจนหรือเกษตรกร
รายยอยไดใชสิทธิอนุญาตเขาทําประโยชนที่ดินในเขตปาได และแมจะมีโครงการจัดที่ดินปาไมหรือนําที่ดินปาไม

มามอบให ส.ป.ก. ทําการปฏิรูปที่ดิน แตสุดทายก็ไมอาจชวยใหราษฎรในเขตปาไดอยูอาศัยทํากินไดอยางถาวร
ยั่งยืน

รับรองสิทธิหรือใหสิทธิราษฎรและชุมชนไดดูแลรักษาและใชประโยชนจากปาตามจารีตประเพณี
และวัฒนธรรมการอยูกับปาที่มีอยูเดิมของเขาและก็พิสูจนแลววาทําใหปาอยูไดชุมชนอยูได ไดดําเนินการตอไป

แนวคิดเรื่องปาเสื่อมโทรมและการฟนฟูปา
การแกไขปญหาปาเสื่อมโทรมสิ้นสภาพใหคืนสภาพเดิมนั้น บทบัญญัติมาตราที่ 20 ใหอธิบดีกรมปาไม

อนุมัติรัฐมนตรีมีอํานาจอนุญาตเปนหนังสือใหราษฎรเขาไปบํารุงปา หรือปลูกสรางสวนปา หรือไมยืนตนไดในพื้นที่
ไมเกิน 20,000 ไร หากเกินตองไดรับอนุมัติจากคณะรัฐมนตรี บทบัญญัติมาตราที่ 20 นี้จึงเปดโอกาส 2 ประการ

1) ทําใหเกิดการทําลายปาใหเสื่อมโทรมเพื่อใหเขาเกณฑขออนุญาต และ 2) ใหนายทุนเขาไปลงทุนทําสวนปา
ตามระบบอุตสาหกรรมได นายทุนบางรายขอเชาที่ดิน โดยอางวาจะปลูกสวนปาหรือไมยืนตน แตความจริงแลว

ไดใชที่ดินปาไมไปในทางอื่น เชน ปลูกสราง รีสอรท หรือทําสนามกอลฟ เปนตน ซึ่งถือวาผิดหลักเกณฑ
การเชาที่ บทบัญญัติมาตราที่ 20 กําหนด ไว 2 ประเภท คือ

1. ตองเปนปาเสื่อมโทรมที่ไมสามารถกลับฟนคืนดีตามธรรมชาติได ตามมาตรา 16 ทวิ และ
2. การเชานั้นตองทําเพื่อการบํารุงปา หรือปลูกสรางสวนปา หรือไมยืนตน

ปญหาจากบทบัญญัติของกฎหมายวาดวยการปาไมพบวา แนวคิดที่ใหสิทธิกับรัฐและเอกชนโดยไมยอมรับ
สิทธิในการใชทรัพยากรธรรมชาติรวมกันของราษฎร มีการถกเถียงกันมานาน ดังแนวคิด “โศกนาฏกรรม

ของทรัพยากรรวม” (The Tragedy of the Commons) ที่นําเสนอตัวอยางโดย Garrett Hardin ในป ค.ศ. 1968
ที่เชื่อวาหากปลอยใหใชทรัพยากรไดอยางไมจํากัด (Open Access to All) ดังกรณีตัวอยางทุงหญาเลี้ยงสัตว

ทายที่สุดทุงหญาก็จะถูกใชประโยชนเกินกวาที่จะฟนฟูตัวเองไดและเสื่อมสภาพลงอยางรวดเร็ว และ “ตรรกะวาดวย
การกระทํารวม ” (The Logic of Collective Action) ที่วาในความรวมมือใด ๆ ก็ตาม เพื่อผลประโยชนของสังคม

แลวจะมีคนที่ไมทําอะไรและเอาประโยชนฟรี ๆ (Free Rider) จากความรวมมือดังกลาวเสมอ จึงไมมีใครอยากทํา
เพื่อสังคม ผลก็คือ แนวทางการบริหารจัดการทรัพยากรจึงมุงไปสูขอสรุปวา ตองมีผูรับผิดชอบโดยตรงในการกํากับ

ดูแลทรัพยากร เพื่อไมใหทรัพยากรถูกใชมากเกินไป ซึ่งหากไมใชการบริหารจัดการแบบสินคาเอกชนก็ควรเปนแบบ
สินคาสาธารณะ และนํามาสูขอสรุปที่วาถาไมใชการดูแลควบคุมโดยตรงจากรัฐ ก็ตองเปนการใหเอกชนบริหารจัดการ

(Privatization) นั่นเอง ตัวอยางประเทศไทยที่ชัดเจนคือ แนวนโยบายการบริหารจัดการทรัพยากรในลักษณะที่รัฐ
เขาไปจัดการเอง ในรูปแบบของปาสงวนแหงชาติ อุทยานแหงชาติ เขตรักษาพันธุสัตวปา หรือกําหนดกรรมสิทธิ์

134 รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง “เพื่อปรับปรุงแกไข
นโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนดานที่ดินและปาไม”