Page 154 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง เพื่อปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

สํานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ
National Human Rights Commission of Thailand

เปนจริงนั้น แมจะมีการรับรองสิทธิชุมชนเอาไวในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย ตั้งแตฉบับปพุทธศักราช 2540

จนมาถึงฉบับป พุทธศักราช 2550 ก็ตาม แตเนื่องจากกฎหมายหลายฉบับที่มีบทบัญญัติสวนใหญไมไดรับรอง
สิทธิชุมชนเอาไวอยางแจงชัดและมีลักษณะที่ไมเอื้ออํานวยตอการใชสิทธิของชุมชนนั้น ตางถูกกําหนดขึ้นมา

อยูกอนแลว โดยเฉพาะกฎหมายวาดวยปาไม เชน พระราชบัญญัติปาไม พุทธศักราช 2484 พระราชบัญญัติอุทยาน
แหงชาติ พ.ศ. 2504 พระราชบัญญัติปาสงวนแหงชาติ พ.ศ. 2507 และพระราชบัญญัติสงวนและคุมครองสัตวปา

พ.ศ. 2535 อันเปนบทกฎหมายหลักที่รัฐกําหนดขึ้นเพื่อใชในการจัดการทรัพยากรปาไมของประเทศ ประกอบกับ
ทัศนคติของเจาหนาที่รัฐที่ถูกพัฒนามาจากแนวคิดการจัดการทรัพยากรธรรมชาติแบบแยกสวน ดังนั้น แมจะ

ไดมีการบังคับใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 มาจนถึง ฉบับป พุทธศักราช 2550
แลวก็ตาม ประกอบกับแมในบทบัญญัติของกฎหมายตาง ๆ เหลานั้นจะมีบางมาตราที่เปดชองใหชุมชน

ยังสามารถจัดการและใชประโยชนทรัพยากรธรรมชาติได แตการใชและการตีความกฎหมายของเจาหนาที่รัฐ
ในชวงเวลาที่ผานมาก็ยังเปนไปอยางแยกสวนและไมยอมรับสิทธิชุมชน โดยเห็นไดจากการที่เจาหนาที่รัฐยังคง

บังคับใชกฎหมายในสวนที่ไมเอื้ออํานวยตอการใชสิทธิของชุมชน
ปญหาจากบทบัญญัติของกฎหมายวาดวยการปาไมและการบังคับใชกฎหมายพบวา เกิดจากเหตุปจจัย

หลายประการ

1) เหตุปจจัยทางดานแนวคิด

มีแนวคิดหลายประการที่เปนปญหาอุปสรรคในการบริหารจัดการที่ดินและปาที่ดีตามหลักธรรมาภิบาล
และหลักนิติธรรม เชน แนวคิดแยกคนออกจากปา เปนแนวคิดพื้นฐานที่หนวยงานของรัฐใชในการกําหนดกฎหมาย

วาดวยการปาไม การกําหนดเขตปา การกําหนดอํานาจหนาที่ของพนักงานเจาหนาที่ และการกําหนดมาตรการ
ดําเนินการปองกันรักษาและจัดการปา ทําใหราษฎรที่อาศัยกันอยูเปนชุมชนในเขตปากลายเปนผูกระทําผิดกฎหมาย

โดยไมมีกระบวนการตรวจสอบพิสูจนสิทธิที่เหมาะสม และราษฎรเหลานั้นจึงไมสามารถเขาไปมีสวนรวมกับรัฐ
ในการดูแลปกปองคุมครองและใชประโยชนปาอยางยั่งยืนตามเจตนารมณของรัฐธรรมนูญได ประเด็นนี้

เจริญ คัมภีรภาพ (2546) ไดใหความเห็นไววาแนวคิดกระแสหลักของกฎหมายที่เกี่ยวกับที่ดินและปาไม
ที่ออกมาในระยะหลังนี้ มีลักษณะแยกสวนชุมชนออกจากที่ดินและปาไม ดวยกระแสความคิดหลัก คือ

1. ราษฎรคือผูบุกรุกปา และเปนตัวการสําคัญในการทําลายปาไม
2. การจะรักษาปาไมไดก็ดวยการนําคนเขาไปทําประโยชนในปาสงวนออกมาโดยมาตรการตาง ๆ

ทั้งทางกฎหมายและทางปกครอง
3. ปฏิเสธบทบาทของราษฎรในการรักษาปาไม สรางระบบศูนยเขาสูสวนกลาง และเสริมทัศนะ

การปองกันรักษาปาโดยจัดสรรเจาหนาที่คอยควบคุมปราบปราม

แนวคิดการจัดการปา
บทบัญญัติตาง ๆ ในกฎหมายหลักดานปาไม มุงจัดการปาเพื่อประโยชนทางเศรษฐกิจโดยภาคเอกชน

เปนหลัก ทั้งการเชาที่ดินปาไมเพื่อทําการเกษตรเชิงเดี่ยวขนาดใหญ ประกอบธุรกิจการทองเที่ยว หรือการเพาะเลี้ยง

รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง “เพื่อปรับปรุงแกไข 133
นโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนดานที่ดินและปาไม”