Page 153 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง เพื่อปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

สํานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ
National Human Rights Commission of Thailand

4.5 วิเคราะหการละเมิดสิทธิในที่ดินปาไม

หลักคิดของการบริหารจัดการที่ดินปาไมที่นําไปสูแนวทางปฏิบัติคือนโยบายปาไมแหงชาติที่ยังใชอยู
ในปจจุบัน นโยบายนี้นั้นเกิดขึ้นจากขอเสนอแนะใหมีการจัดตั้ง “คณะกรรมการนโยบายปาไมแหงชาติ”

ซึ่งคณะกรรมการรัฐมนตรีฝายเศรษฐกิจไดมีมติเห็นชอบใหมีคณะกรรมการนโยบายปาไมแหงชาติเมื่อวันที่
8 ตุลาคม พ.ศ. 2527 และคณะรัฐมนตรีไดมีมติเห็นชอบนโยบายปาไมแหงชาติที่คณะกรรมการนโยบายปาไม

แหงชาติเสนอเมื่อวันที่ 3 ธันวาคม พ.ศ. 2528 รวมทั้ง ยังมีนโยบายดานปาไมปรากฏอยูในแผนพัฒนาเศรษฐกิจ
และสังคมแหงชาติเกือบทุกฉบับ

จากการประกาศใชนโยบายปาไมแหงชาติเมื่อป 2528 ทําใหกรมปาไมไดเรงประกาศเขตปาอนุรักษ
ทั้งอุทยานแหงชาติ เขตรักษาพันธุสัตวปา เขตหามลาสัตวปา และปาตนนํ้าชั้น 1 เอ แตอีกดานหนึ่งนั้น รัฐไดสนับสนุน

ภาคเอกชนใหเขามาดําเนินการสงเสริมการปลูกปาเศรษฐกิจเชิงพาณิชย และการสงเสริมการทองเที่ยวในพื้นที่ปา
โดยที่ไมมีมาตรการในการอนุรักษรองรับ

ตัวอยางที่สะทอนใหเห็นถึงความขัดแยงระหวางนโยบายปาไมและแนวทางปฏิบัติของรัฐ และปญหา
ความรุนแรงที่เกิดขึ้นจากนโยบายของรัฐในดานปาไมที่ละเมิดสิทธิของชุมชนนั้นคือ กรณีเมื่อป 2535 ไดมีมติ

คณะรัฐมนตรีจําแนกเขตการใชประโยชนทรัพยากรและที่ดินปาไมในพื้นที่ปาสงวนแหงชาติที่มีจํานวน 147 ลานไร
ประกอบดวยปาอนุรักษ 88 ลานไร ปาเศรษฐกิจ 52 ลานไร และพื้นที่เกษตรกรรม 7 ลานไร แตจากการสํารวจ

โดยภาพถายในป 2536 พบวา ประเทศไทยมีพื้นที่ปาจริงเพียง 83 ลานไร ซึ่งหมายความวา มีการประกาศ
ปาสงวนแหงชาติทั้งหมด รวมถึงปาอนุรักษเกินกวาสภาพปาที่มีอยูจริงถึง 64 ลานไร โดยพื้นที่ที่มีการประกาศ

เกินไปนั้น ลวนเปนพื้นที่ที่เปนที่อยูอาศัยและที่ทํากินของชาวบาน และหลายพื้นที่นั้นสถานการณไดลุกลาม
กลายเปนความขัดแยงระหวางเจาหนาที่รัฐและชาวบาน อันนํามาสูการเกิดความรุนแรงในรูปแบบตาง ๆ

ขึ้นตามมา
แมจะเปนความพยายามของกรมปาไม ในการผลักดันนโยบายปาไมเปนนโยบายของชาติ แตการยึดติด

ในเชิงเทคนิคและวิชาการมากเกินไป โดยเฉพาะการใหความสําคัญกับตัวเลขการเพิ่มพื้นที่ปาโดยไมสนใจสาเหตุ
แทจริงของการลดลงของพื้นที่ปาไม อาทิ การใหสัมปทานทําไมอยางกวางขวาง การสงเสริมการปลูกพืชเศรษฐกิจ

การสงเสริมการทําสวนปาเชิงพาณิชย และการผูกขาดการบริหารจัดการทรัพยากรโดยชุมชนไมมีสวนรวม
รูปแบบการบริหารจัดการทรัพยากรปาไมของชาติตามนโยบายที่เปนอยูเชนนี้ ไดกอใหเกิดปญหาทั้งกับพื้นที่ปาไม

และประชาชนและชุมชนเปนจํานวนมาก โดยเฉพาะอยางยิ่งราษฎรทองถิ่นที่ตองพึ่งพิงปาในการดํารงชีวิต
จึงมีความจําเปนตองทบทวนนโยบายปาไมใหสอดคลองกับความเปนจริงในปจจุบัน

เกี่ยวกับสิทธิในที่ดินของประชาชนและชุมชน แมวารัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550
หมวดที่ 3 สวนที่ 12 สิทธิชุมชน มาตรา 65 และ 66 และหมวด 5 วาดวยแนวนโยบายพื้นฐานแหงรัฐ สวนที่ 8

แนวนโยบายดานที่ดิน ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม มาตรา 84 ลวนเปนแนวนโยบายดานปาไม ซึ่งแสดง
ใหเห็นวา ประเทศไทยใหความสําคัญกับการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและการมีสวนรวมของประชาชน

มากขึ้น และเปนสวนสงเสริมและสนับสนุนในการพัฒนานโยบายปาไมใหเปนนโยบายสาธารณะได หากแตในความ

132 รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง “เพื่อปรับปรุงแกไข
นโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนดานที่ดินและปาไม”