Page 38 - รายงานผลการศึกษาวิจัย ฉบับสมบูรณ์ โครงการศึกษาวิจัยเพื่อการปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

ั
ธนะรัชต์ เพราะการจํากัดการถือครองที่ดินซึ่งเป็นปจจัยการผลิตที่สําคัญในระบบทุนนิยมขัดแย้งกับ
หลักการเศรษฐกิจเสรีตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจของธนาคารโลกเพื่อพัฒนาประเทศไทยในช่วงเวลานั้น
ซึ่งทําให้ประเทศสหรัฐอเมริกาได้เข้ามามีบทบาทอย่างสูงโดยการอยู่เบื้องหลังในการผลักดันนโยบาย

สําคัญ ๆ ของรัฐบาลประเทศไทยตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา
ส่วน พ.ร.บ. ปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 เป็นผลของการปฏิรูปที่ดินซึ่งเกิดขึ้น
จากการเรียกร้องของสหพันธ์ชาวนาชาวไร่ที่มาชุมนุมเรียกร้องที่ดินทํากินต่อรัฐบาลเฉพาะกาลของ

นายสัญญาธรรมศักดิ์ในช่วงสถานการณ์ทางการเมืองที่เอื้ออํานวยต่อการเคลื่อนไหวของพลัง
ภาคประชาชนในยุคที่ประชาธิปไตยกําลังเบ่งบานในปี พ.ศ. 2517 จนสามารถประกาศใช้เป็นกฎหมายได้
อย่างเป็นทางการในสมัยรัฐบาล ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช และได้ใช้มาจนถึงทุกวันนี้ กฎหมายฉบับนี้

ไม่ถูกต่อต้านหรือยกเลิกเหมือนกฎหมายปฏิรูปที่ดินฉบับก่อนหน้านี้เพราะเนื้อหาสาระเป็นการจัดสรร
ที่ดินรกร้างว่างเปล่าหรือที่ดินของรัฐ (มาตรา 26 อนุ 3) เพื่อให้เกษตรกรทํากินในจํานวนเนื้อที่ดิน
ที่ไม่ส่งผลกระทบกระเทือนต่อการถือครองที่ดินของกลุ่มทุนแต่เป็นเพียงการผ่อนคลายความตึงเครียด

จากการถูกกดขี่ขูดรีดของระบบทุนนิยมซึ่งเท่ากับเป็นการปรับตัวของระบบทุนนิยมเพื่อให้สามารถ
ขูดรีดต่อเนื่องต่อไปได้เท่านั้นนอกจากนั้นที่ดิน ส.ป.ก. ส่วนใหญ่ยังถูกผู้มีอิทธิพลท้องถิ่นนักการเมือง
รวมทั้งนายทุนสวมสิทธิในการเป็นเกษตรกรเป็นจํานวนมากอีกด้วย

เช่นเดียวกับงานวิจัยเรื่องกระบวนการกําหนดนโยบายที่ดินในประเทศไทยระหว่าง พ.ศ. 2475 - 2500
ั
โดย ศรัญญู เทพสงเคราะห์ ที่ชี้ให้เห็นถึงปญหาความขัดแย้งระหว่างเอกชนกับประชาชนในการถือครอง
กรรมสิทธิ์ที่ดิน ที่สะท้อนถึงความไม่เป็นธรรมจากกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการถือครองที่ดิน จนทําให้เกิด
ั
มีการแต่งตั้งคณะกรรมการและออกกฎหมายอีกหลายฉบับขึ้นมาเพื่อแก้ไขปญหาดังกล่าว
กรณีพิพาทเกี่ยวกับที่ดินในท้องที่อําเภอบางบ่อและบางพลีจังหวัดสมุทรปราการถือเป็นกรณี
พิพาทเกี่ยวกับที่ดินที่สําคัญที่สุดในช่วงทศวรรษ 2490 ซึ่งรัฐบาลให้ความสนใจเป็นอย่างยิ่งและมีผลต่อ

การกําหนดนโยบายจัดสรรที่ดินของรัฐบาลในช่วงครึ่งหลังทศวรรษ 2490 โดยกรณีพิพาทนี้เป็นเรื่อง
สืบเนื่องมาจากกรณีพิพาทระหว่างห้างหุ้นส่วนสยามกสิกรของนายมังกร สามเสน กับราษฎรในช่วง
ั
ก่อนการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ถึงแม้รัฐจะพยายามแก้ปญหาดังกล่าวด้วยการตราพระราชกฤษฎีกา
กําหนดการแบ่งที่ดินในอําเภอบางบ่อบางพลีจังหวัดสมุทรปราการและบางปะกงจังหวัดฉะเชิงเทรา
ให้แก่ราษฎร พ.ศ. 2473 โดยตั้งข้าหลวงพิเศษออกไปจัดแบ่งที่ดินที่ดังกล่าวให้แก่ราษฎรผู้สามารถ
ทําการเพาะปลูกได้เองแต่ในระหว่างที่ข้าหลวงพิเศษจัดแบ่งที่ดินดําเนินการในท้องที่ที่กําหนดนั้น

กรณีพิพาทที่ดินระหว่างราษฎรกับห้างหุ้นส่วนสยามกสิกรก็ยังคงดําเนินอยู่โดยในปี พ.ศ. 2480
นายมังกร สามเสน ผู้จัดการห้างหุ้นส่วนสยามกสิกรได้ยื่นคําร้องขอรังวัดเพื่อรับโฉนดที่ดิน การขอ
่
รังวัดครั้งนั้นมีราษฎรหลายรายคัดค้านและเรื่องก็ค้างเรื่อยมาเพราะทั้งฝายผู้ขอและผู้คัดค้านไม่เอาใจใส่
ทอดทิ้งเรื่องไว้ และเมื่อพิจารณาการจัดแบ่งที่ดินของข้าหลวงพิเศษในที่ดินดังกล่าวกลับปรากฏว่า
ข้าหลวงพิเศษยังไม่มีการดําเนินการจัดแบ่งที่ดินจนกระทั่งมีการออกกฎหมายฉบับสุดท้ายที่ยกเลิก
้
ั
ข้าหลวงพิเศษจัดแบ่งที่ดินในปี พ.ศ. 2489 อันทําให้คู่พิพาทต้องแก้ปญหาด้วยการดําเนินการฟองร้อง

3‐9