Page 103 - รายงานข้อเสนอแนะเชิงนโยบายของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติต่อกรณีข้อร้องเรียนของเครือข่ายประชาชนภาคตะวันออก

ต่อกรณีข้อร้องเรียนของเครือข่ายประชาชนภาคตะวันออก 77
รายงานข้อเสนอแนะเชิงนโยบายของคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ

๔.๓ เจตนารมณ์ที่แท้จริงของมาตรา ๖๗ ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช

๒๕๕๐ คือ การคุ้มครองสิทธิชุมชน

๔.๓.๑ เจตนารมณ์ในการคุ้มครองสิทธิชุมชนที่มิใช่กระบวนการออกใบอนุญาต
เจตนารมณ์ที่แท้จริงของ มาตรา ๖๗ ทั้งสามวรรค ประกอบกับ มาตรา ๖๖ คือ

การมุ่งรับรองและคุ้มครองทั้ง “สิทธิของบุคคล (Individual Right)” และ “สิทธิชุมชน (Community

Right)” โดยสิทธิใน มาตรา ๖๗ วรรคหนึ่ง เป็นสิทธิของบุคคลไม่ใช่สิทธิของชุมชน กล่าวคือ เป็น
๘
“สิทธิในการมีส่วนร่วม (Right to Participate)” ไม่ใช่ “สิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดี” และเป็นสิทธิในการ
มีส่วนร่วมกับ ๒ ฝ่าย คือ ร่วมกับรัฐ และร่วมกับชุมชน ในการกระทำา ๓ เรื่อง ดังนี้

๑) ร่วมในการ อนุรักษ์ บำารุงรักษา ทรัพยากรธรรมชาติและความหลากหลาย

ทางชีวภาพ
๒) ร่วมในการ ได้ประโยชน์ จากทรัพยากรธรรมชาติและความหลากหลาย
ทางชีวภาพ

๓) ร่วมในการ คุ้มครอง ส่งเสริม และรักษา คุณภาพสิ่งแวดล้อม

แม้กฎหมายจะใช้ถ้อยคำาตอนหนึ่งใน มาตรา ๖๗ วรรคหนึ่ง ว่า “เพื่อให้ดำารงชีพ
อยู่ได้อย่างปกติและต่อเนื่อง ในสิ่งแวดล้อมที่จะไม่ก่อให้เกิดอันตรายต่อสุขภาพอนามัย สวัสดิภาพ

หรือคุณภาพชีวิต” ก็ไม่ได้ทำาให้บุคคลมีสิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดี เพราะถ้อยคำาดังกล่าวเป็นเพียง
วัตถุประสงค์หรือเป้าหมายของสิทธิอีกเรื่องหนึ่งของบุคคล นั่นก็คือ “สิทธิที่จะมีส่วนร่วมกับรัฐ

และชุมชน” ในการอนุรักษ์ บำารุงรักษา ได้ประโยชน์ และคุ้มครองส่งเสริมรักษา ๓ สิ่ง ซึ่งได้แก่
ทรัพยากรธรรมชาติ ความหลากหลายทางธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม

ส่วน “สิทธิชุมชน” นั้น เป็นสิทธิเชิงกลุ่ม (Group Right or Collective Right)
ที่มีวิวัฒนาการมาจากจารีตประเพณีและได้นำามารับรองอย่างเป็นทางการไว้ในกฎหมายบ้านเมือง

ภายใต้แนวคิดของสำานักความคิดมานุษยวิทยาทางกฎหมาย (Anthropological Jurisprudence)
โดย “สิทธิ” ของ “ชุมชน” เขียนไว้อย่างแจ้งชัด ในมาตรา ๖๖ และมาตรา ๖๗ วรรคสาม ทำาให้ชุมชน

มีสิทธิในเรื่องต่อไปนี้

“สิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดี” ซึ่งมีลักษณะเป็น “สิทธิเชิงเนื้อหา (Substantive Right)” ยังไม่ได้รับการบัญญัติไว้
๘
อย่างชัดแจ้งในกฎหมายภายในของไทย คงมีแต่เพียงการเขียนไว้ในฐานะที่เป็น “วัตถุประสงค์หรือเป้าหมาย
(Objective or Goal)” ของเรื่องอื่น หรือมิฉะนั้น ก็มีการเขียนถึงแต่สิทธิประเภทอื่นที่มีลักษณะเป็น
“สิทธิเชิงกระบวนการ (Procedural Right)” และสิทธิเชิงกระบวนการนั้น เป็นช่องทางที่จะนำาไปสู่สิทธิใน
สิ่งแวดล้อมที่ดี ซึ่งเป็นสิทธิเชิงเนื้อหาอีกขั้นหนึ่งต่อไปในอนาคต ดังจะเห็นได้จากลักษณะการเขียน
บทบัญญัติในมาตรา ๖๗ วรรคหนึ่ง และวรรคสอง ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช
๒๕๕๐ กล่าวคือ ในขณะที่มาตรา ๖๗ วรรคหนึ่ง เป็นตัวอย่างของการเขียนไว้ในฐานะที่เป็นวัตถุประสงค์
หรือเป้าหมายของสิทธิเรื่องอื่น มาตรา ๖๗ วรรคสอง เป็นตัวอย่างของการเขียนไว้ในฐานะที่เป็นสิทธิ
เชิงกระบวนการ เพื่อเป็นช่องทางที่จะนำาไปสู่สิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดี แต่เนื่องจากในปัจจุบันยังไม่มีการ
กำาหนดไว้ในกฎหมาย จึงเป็นกรณีที่ใช้เป็นช่องทางที่จะนำาไปสู่สิทธิในวรรคหนึ่งของมาตราเดียวกัน