Page 19 - วารสารกฎหมายสิทธิมนุษยชน. ปีที่ 1 ฉบับที่ 3 (กันยายน - ธันวาคม 2563)

18 วารสารกฎหมายสิทธิมนุษยชน

วิวัฒน�ก�รในก�รยอมรับเสรีภ�พในก�รพ�ณิชย์และก�รอุตส�หกรรมม�เป็นเสรีภ�พในก�ร
ทำ�ง�นนั้นเกิดจ�กคว�มคิดที่ต้องก�รก้�วกระโดดออกจ�กขนบธรรมเนียมประเพณีเดิมที่ก�รทำ�ง�นของ
บุคคลนั้นจำ�เป็นต้องสังกัดกลุ่มอ�ชีพหรือองค์กรวิช�ชีพในแบบที่เรียกว่� “ระบบก�รสังกัดกลุ่มอ�ชีพ
18
(le corporatisme)” ซึ่งเป็นระบบที่ยอมรับและถือปฏิบัติกันทั่วไปในยุโรปตั้งแต่ศตวรรษที่ 13 เป็นต้นม�
โดยที่ก�รเข้�ฝึกหัดและปฏิบัติวิช�ชีพใดต้องผ่�นก�รยอมรับของผู้มีอำ�น�จบริห�รจัดก�รหรือสั่งก�ร
ในกลุ่มวิช�ชีพนั้น ๆ ก่อนเป็นเบื้องต้น ทว่� ตั้งแต่ศตวรรษที่ 19 เป็นต้นม� แนวคิดเกี่ยวกับเสรีนิยม
ที่อำ�น�จตัดสินใจว่�จะกระทำ�ก�รหรือไม่กระทำ�ก�รใดย่อมเป็นอิสระแห่งเจตน�รมณ์ของปัจเจกบุคคล
รัฐจะเข้�ม�แทรกแซงได้ก็ต่อเมื่อเรื่องดังกล่�วเกี่ยวด้วยประโยชน์ส�ธ�รณะ ห�กเป็นเรื่องระหว่�งเอกชน
19
ก็ควรปล่อยให้เป็นอิสระของเอกชนที่จะเจรจ�ต่อรองระหว่�งกัน ได้เข้�ม�มีบทบ�ทสำ�คัญกับระบบสังคม
และเศรษฐกิจของยุโรปเป็นอย่�งม�กผลพวงหนึ่งของแนวคิดนี้เป็นหนึ่งในที่ม�สำ�คัญของก�รพัฒน�
กรอบแนวคิดเสรีภ�พในก�รพ�ณิชย์และก�รอุตส�หกรรมให้ขย�ยรวมถึงเสรีภ�พในก�รทำ�ง�นด้วยเพร�ะ
กรอบแนวคิดเดิมเป็นก�รมองเพียงด้�นของผู้ประกอบก�รและผู้ประกอบอ�ชีพอิสระเท่�นั้น โดยยังมิได้
มีก�รคำ�นึงถึงประโยชน์ทั่วไปของลูกจ้�งผู้ใช้แรงง�นซึ่งเป็นสม�ชิกสำ�คัญและส่วนใหญ่ในสังคม
ดังนี้แล้วเมื่อเสรีภ�พในก�รพ�ณิชย์และก�รอุตส�หกรรมที่มุ่งหวังจะขจัดระบบก�รสังกัดกลุ่มอ�ชีพออก
ไปจ�กสังคมภ�ยใต้แนวคิดเสรีนิยม ก็ย่อมทำ�ให้คิดเลยต่อไปได้ว่�เสรีภ�พดังกล่�วควรต้องเป็นของทุกคนใน
สังคม และเมื่อกล่�วถึงเรื่องก�รประกอบอ�ชีพแล้วย่อมหม�ยคว�มได้ว่� ปัจเจกบุคคลย่อมมีเสรีภ�พใน
ก�รจ้�งง�น เสรีภ�พในก�รทำ�ง�นห�เลี้ยงชีพโดยแลกกับค่�ตอบแทนที่เหม�ะสมซึ่งรัฐในฐ�นะผู้ปกครอง
จำ�ต้องดำ�เนินก�รใด ๆ เพื่อให้เกิดก�รรับรองเสรีภ�พดังกล่�ว
ก�รรับรองเสรีภ�พก�รทำ�ง�นได้ปร�กฏชัดแจ้งและเป็นล�ยลักษณ์อักษรในส�ธ�รณรัฐฝรั่งเศส
เมื่อระบบก�รปกครองเข้�สู่สมัยส�ธ�รณรัฐที่ 5 ดังที่อ�รัมภบทของรัฐธรรมนูญ ค.ศ. 1946 ได้บัญญัติ
ให้เป็นหน้�ที่รัฐที่จะต้องกำ�หนดนโยบ�ยก�รจ้�งง�นอย่�งเต็มรูปแบบ อีกทั้งต้องรับรองเสรีภ�พในก�ร
ทำ�ง�นให้กับบุคคลทุกคนที่มีอิสระในก�รเลือกกระทำ�ก�รง�น เพื่อดำ�รงชีพของตนต�มแต่ประสงค์
ที่ตนปร�รถน� ซึ่งก�รรับรองเสรีภ�พดังกล่�วนี้ย่อมหม�ยถึงก�รรับรองในเสรีภ�พของลูกจ้�งที่จะเปลี่ยน
ง�นหรือต่อสัญญ�จ้�งใด ๆ ต�มสมัครใจ ดังปร�กฏ ในม�ตร� L.1231-1 แห่งประมวลกฎหม�ยแรงง�น
20
ฝรั่งเศส มีใจคว�มสรุปว่� ก�รเลิกสัญญ�จ้�งแรงง�นย่อมเป็นไปต�มเจตน�รมณ์ฝ่�ยเดียวของน�ยจ้�ง
หรือของลูกจ้�ง หรือทั้งสองฝ่�ยร่วมกัน ตลอดจนเงื่อนไขใด ๆ ที่เป็นอุปสรรคขัดขว�งต่ออิสระในก�ร
เลือกง�นหรืออ�ชีพของลูกจ้�งย่อมต้องเป็นโมฆะห�กเงื่อนไขดังว่�นั้นไม่ได้ปร�กฏเงื่อนไขแลกเปลี่ยน
อย่�งมีสัดส่วนที่เหม�ะสมกับเสรีภ�พที่ผู้ใช้แรงง�นต้องสูญเสียไปด้วยข้อจำ�กัดนั้น
พัฒน�ก�รของแนวคิดเกี่ยวกับเสรีภ�พก�รทำ�ง�นดังกล่�วข้�งต้นทำ�ให้เห็นได้ว่�ก�รทำ�คว�มเข้�ใจ
เสรีภ�พในก�รประกอบอ�ชีพนั้นจำ�เป็นต้องเข้�ใจในเงื่อนไขและองค์ประกอบของเรื่องดังกล่�วที่มี
อยู่อย่�งละเอียดและลึกซึ้ง

18 ระบบก�รสังกัดกลุ่มอ�ชีพ (le corporatisme) คือ ก�รรวมกลุ่มผู้ที่ประกอบหรือดำ�เนินวิช�ชีพเดียวกันหรือเกี่ยวข้องกัน ทั้งที่เป็นลูกจ้�งผู้ใช้
แรงง�นและหัวหน้�ผู้สั่งก�ร ตลอดจนมูลน�ยที่มีอำ�น�จบังคับก�รสูงสุดในอ�ชีพนั้น ๆ โดยก�รรวมกลุ่มดังกล่�วเพื่อให้เกิดก�รถ่�ยทอดประสบก�รณ์คว�มรู้ใน
ก�รปฏิบัติก�รง�น มีระบบบังคับบัญช�ก�ร สั่งก�ร และก�รทำ�ต�มคำ�สั่งก�รในกลุ่มวิช�ชีพ ซึ่งก�รรวมกลุ่มวิช�ชีพในลักษณะนี้อ�จถูกมองได้สองแง่มุมด้วยกัน
กล่�วคือ แง่มุมแรกเป็นก�รรวมอำ�น�จสั่งก�รไว้ที่มูลน�ย ผู้มีอำ�น�จระดับสูงในก�รสั่งก�รวิช�ชีพ และแง่มุมที่สองเป็นท�งเลือกที่ให้กลุ่มวิช�ชีพผู้ซึ่งย่อมรู้ดีใน
เงื่อนไขก�รทำ�ง�น สิทธิประโยชน์หน้�ที่ระหว่�งกันส�ม�รถรวมตัวกันเพื่อต่อรองกับตล�ดในก�รดำ�เนินกิจกรรมต่�ง ๆ เพื่อประโยชน์แก่วงวิช�ชีพ (ผู้เขียน) โปรด
ศึกษ� Denis Segrestin, Le Phénomène corporatiste, Fayard, 1985 และ Maurice Bouvier-Ajam, Corporatisme, 2009.
19 โปรดศึกษ� Pierre Manent, Histoire intellectuelle du libéralisme, Hachette, 1987.
20 Code du Travail, (En ligne) https://www.legifrance.gouv.fr/codes/section_lc/LEGITEXT000006072050/LEGISCTA00000
6160710/#LEGISCTA000006160710, accès 30 octobre 2020.