Page 217 - ศัพท์สิทธิมนุษยชนในกระบวนการยุติธรรมและสิทธิมนุษยชนศึกษา
P. 217
THE RIGHT TO COUNSEL สิทธิที่จะปรึกษาทนาย
สิทธิของผู้ต้องหาในกระบวนการยุติธรรมทางอาญา ซึ่งเป็นสิทธิ
ขั้นพื้นฐานที่ได้รับการรับรองโดยกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมือง
และสิทธิทางการเมือง (International Covenant on Civil and Political
Rights หรือ ICCPR) ข้อ 13
สิทธินี้เกิดขึ้นจากปัญหาในทางปฏิบัติที่ว่าการสอบปากคำาผู้ต้องหา
ผู้ต้องหาอาจอยู่ในสภาวะถูกกดดันจนอาจทำาให้ผู้ต้องหาให้การโดยเข้าใจผิด
หรือคลาดเคลื่อนอันเป็นผลกระทบต่อผู้ต้องหาอย่างไม่เป็นธรรม บางกรณี
ผู้ต้องหา หรือจำาเลยอาจไม่เข้าใจถ้อยคำาทางกฎหมายหรือผลทางกฎหมาย
จึงอาจให้การที่เป็นผลร้ายกับตนเอง นอกจากนั้นความไม่เท่าเทียมกันระหว่าง
อำานาจของผู้ถูกสอบสวนกับพนักงานสอบสวน อาจทำาให้พนักงานสอบสวน
ใช้อำานาจโดยมิชอบได้ การได้ปรึกษาทนาย หรือมีทนายเข้าร่วมในการ
ดำาเนินคดีจึงทำาให้การดำาเนินคดีมีความเป็นธรรมมากขึ้น
บางประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา ได้กำาหนดให้รัฐมีหน้าที่ต้องจัดหาทนาย
ให้กับผู้ต้องหากรณีที่ผู้ต้องหาไม่สามารถหาทนายได้หรือถ้าเจ้าพนักงาน
ไม่อนุญาตให้ทนายเข้าฟังการสอบสวนถือว่าเป็นกระบวนการที่ขาดความ
ชอบธรรมทางกฎหมาย
สิทธิในการมีทนายสามารถแบ่งได้เป็นสองขั้นตอน คือ
1. ทนายในชั้นก่อนฟ้องคดี ผู้ต้องหามีสิทธิในการให้ทนายเข้ามารับฟัง
ข้อกล่าวหา
2. ทนายในชั้นศาลซึ่งจำาเลยมีสิทธิในการแต่งตั้งทนายเข้ามาเพื่อ
ดำาเนินการในการต่อสู้คดี
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 (ค.ศ. 2007)
ได้รับรองสิทธิในการมีทนายไว้ใน มาตรา 242 ดังนี้ “ผู้ต้องหาหรือจำาเลย
ในคดีอาญามีสิทธิได้รับการช่วยเหลือจากรัฐด้วยการจัดหาทนายความ
ให้ตามที่กฎหมายบัญญัติในกรณีที่ผู้ถูกควบคุมตัวไม่อาจหาทนายความได้
รัฐต้องตั้งทนายความให้ผู้ถูกควบคุมตัวโดยเร็ว” และกฎหมายวิธีพิจารณา
206
