Page 22 - รายงานการศึกษาวิจัยฉบับสมบูรณ์ สิทธิชุมชนในการจัดสรรทรัพยากรน้ำโดยใช้แนวทางสันติวิธี : กรณีศึกษาพื้นที่ต้นน้ำของประเทศไทย
P. 22
10
ที่มีตัวตน แยกออกต่างหากจากสมาชิกกลุ่ม มีสิทธิเหนือสมาชิก สิทธิของปัจเจกจะถูกลดบทบาทลง
โดยสิทธิของกลุ่มสามารถถือครองสิทธิร่วมกันเนื่องจากมีผลประโยชน์ร่วมกัน
2) สิทธิชุมชนมีทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอันเป็นพื้นฐานของการด้ารงอยู่ของมนุษย์
และสิทธิชุมชนมีสิทธิเหนือทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เพราะชุมชนมีจิตส้านึกและองค์
ความรู้ ชุมชนจัดระเบียบกติกา กลไกบังคับตามวิถีของแต่ละชุมชน ชุมชนมีส่วนร่วมในการคุ้มครอง
บ้ารุงรักษา และได้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติและความหลากหลายทางชีวภาพเพื่อการ
ด้ารงชีวิตอย่างปกติสุขและไม่เป็นอันตรายต่อคุณภาพชีวิตของชุมชนซึ่งสิทธิเหล่านี้เป็นสิทธิโดยสภาพ
ตามความเป็นจริงที่ชุมชนมีมาอย่างยาวนาน
3) ชุมชนแต่ละชุมชนจะมีฐานทรัพยากรธรรมชาติที่มีเนื้อหาของสิทธิที่แตกต่างกันไปตามแต่
สภาพภูมิศาสตร์ซึ่งจะส่งผลต่อแบบแผนการด้าเนินชีวิต การด้ารงชีพ ขนบธรรมเนียม ประเพณี ภูมิ
ปัญญา ของแต่ละชุมชนให้มีอัตลักษณ์เฉพาะ เช่น ชุมชนที่อยู่ในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติจะมีพิธีกรรม
บวชป่า ในขณะอีกชุมชนหนึ่งที่อยู่ลุ่มแม่น้้าจะมีวิถีการท้าประมงพื้นบ้าน สิทธิของชุมชนในฐานะที่
ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมนั้นถือว่าเป็นทรัพย์สินของชุมชน
2.2 แนวคิดเกี่ยวกับสันติวิธี
เมื่อเกิดความขัดแย้งขึ้นย่อมมีโอกาสที่จะน้าไปสู่ความรุนแรงขึ้น การจัดการความขัดแย้ง
ดังกล่าวให้เข้าสู่ด้านบวกอันเป็นวิธีการที่ท้าให้ทุกคนสามารถพบทางออก และยอมรับกับทางออกของ
ปัญหาด้วยกันได้ทุกฝ่าย โดยไม่มีฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งมองว่า “ขาดความเป็นธรรม” หรือ “ขาดความ
ยุติธรรม” ปราศจากความรุนแรง ดังนั้น จึงมีความจ้าเป็นต่อการน้าการจัดการความขัดแย้งดังกล่าว
มาใช้ในสถานการณ์ที่ต้องการผลทางบวก ซึ่งแนวทางการจัดการความขัดแย้งที่เป็นที่ยอมรับในระดับ
สากลคือ “สันติวิธี” (peaceful means) การใช้แนวทางสันติวิธีสามารถน้าไปสู่สันติภาพได้ ใน
การศึกษาความขัดแย้งและสันติภาพที่ให้เป็นไปด้วยความเข้าใจที่ถูกต้อง อย่างไรก็ตาม ในสังคมไทย
ส่วนใหญ่มักกล่าวถึงประเด็นที่กล่าวมาในเชิงมโนธรรม ท้าให้การแก้ไขปัญหาความขัดแย้งกระท้าได้
ยาก รวมถึงประชาชนต่างมีความคาดหวังต่อสังคมสันติสุขที่แตกต่างกัน (บุษบง ชัยเจริญวัฒนะ และ
เหมือนขวัญ เรณุมาศ, 2560)
2.2.1 การให้ความหมายของสันติวิธี
ก่อนทราบความหมายของค้าว่า “สันติวิธี” จะขอกล่าวถึงความหมายของค้าว่า “ความ
ขัดแย้ง” ก่อน เนื่องจากเป็นมูลเหตุสู่การน้าแนวทางสันติวิธีมาใช้ โดย บุษบง ชัยเจริญวัฒนะ และ
เหมือนขวัญ เรณุมาศ (2560) ให้ค้าจ้ากัดความของ “ความขัดแย้ง” ว่า “เป็นสิ่งที่แสดงถึงความไม่
