Page 21 - รายงานการศึกษาวิจัยฉบับสมบูรณ์ สิทธิชุมชนในการจัดสรรทรัพยากรน้ำโดยใช้แนวทางสันติวิธี : กรณีศึกษาพื้นที่ต้นน้ำของประเทศไทย

9

อ่าวปัตตานีเพื่อการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์ร่วมกันอย่างยั่งยืน (2) ด้านการเสริมสร้างจิตส้านึก/
ความรู้ด้านกฎหมายและหลักสิทธิชุมชน (3) ด้านการมีส่วนร่วมระหว่างชุมชนในพื้นที่รอบอ่าวปัตตานี

กับเจ้าหน้าที่ภาครัฐ (4) ด้านการน้าหลักกฎหมายที่ก้าหนดมาปฏิบัติในเชิงรุก (5) ด้านการเสริมสร้าง

ความเป็นธรรมในกระบวนการยุติธรรม (6) ด้านการส่งเสริมอาชีพให้แก่ประชาชน และ (7) ด้านการ
สร้างการมีส่วนร่วมในการตัดสินใจโดยค้านึงถึงสิทธิชุมชน

2) สิทธิภายนอก คือ การอ้างสิทธิชุมชนในการจัดการทรัพยากร และด้าเนินการปกป้องฐาน

ทรัพยากรไม่ให้บุคคลภายนอกเข้ามาท้าลาย หรือมาเปลี่ยนแปลงรูปแบบการใช้ทรัพยากรที่ส่งผล
กระทบต่อการด้ารงอยู่ของชุมชน กล่าวคือ สิทธิชุมชนเหนือทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

เหนือภูมิปัญญา ขนบธรรมเนียม จารีตประเพณีและวัฒนธรรม ซึ่งถือเป็นสิทธิในบุคลิกภาพของแต่ละ

บุคคล (rights of personality) แต่ในขณะเดียวกันก็เป็นสิทธิที่มีขึ้นเพื่อคุ้มครองวิถีชีวิตชุมชนให้
สามารถด้ารงอยู่อย่างกลมกลืน กับวิถีชีวิตของกลุ่มอื่น ๆ สิทธิในลักษณะดังกล่าวจึงเป็นสิทธิรวมหมู่

ของคณะบุคคล (collective rights) ที่บุคคลไม่สามารถด้าเนินการได้โดยล้าพัง ทั้งนี้การใช้สิทธิ

ภายนอกเพื่อปกป้องทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของชุมชนสามารถพบเห็นได้จากรายงาน
การศึกษาต่าง ๆ เช่น

รจนา ค้าดีเกิด (2554) ได้ศึกษาทรัพยากรธรรมชาติ วัฒนธรรมและวิถีชีวิตของคนลุ่มน้้าโขง

จังหวัดอุบลราชธานี รวมถึงศึกษาการรวมกลุ่ม การสื่อสาร ความตื่นตัว รูปแบบความตื่นตัว และ
ปัจจัยที่มีผลต่อความตื่นตัวด้านสิทธิชุมชนในการปกป้องทรัพยากรธรรมชาติ วัฒนธรรมและวิถีชีวิต

ของคนลุ่มน้้าโขง จังหวัดอุบลราชธานี จากโครงการไฟฟ้าพลังน้้าเขื่อนบ้านกุ่ม จากการศึกษาพบว่า

คนลุ่มน้้าโขง จังหวัดอุบลราชธานี มีวัฒนธรรมและวิถีชีวิตที่ผูกพันกับทรัพยากรธรรมชาติในลุ่มน้้าโขง
เป็นอย่างมาก มีการสื่อสารเรื่องเขื่อนในหลายรูปแบบ มีความตื่นตัวด้านสิทธิชุมชนในการบริหาร

จัดการและปกป้องทรัพยากรธรรมชาติ วัฒนธรรมและวิถีชีวิตจากโครงการไฟฟ้าพลังน้้าเขื่อนบ้านกุ่ม

ใน 3 ลักษณะ คือ เพิกเฉย คัดค้าน และยอมรับเขื่อน มีรูปแบบความตื่นตัวในรูปแบบต่าง ๆ คือ การ
แลกเปลี่ยนความคิดเห็นในชุมชน การแสดงออกต่อสาธารณะ การสอบถามข้อมูลจากภาครัฐ การ

แลกเปลี่ยนระหว่างชุมชนที่เคยได้รับผลกระทบเรื่องเขื่อนผ่านการศึกษาดูงานและเตรียมพร้อมเพื่อรับ

การเปลี่ยนแปลงที่อาจเกิดขึ้นได้
ในด้านขอบเขตของสิทธิชุมชน ถึงแม้ว่าชุมชนจะมีสิทธิและเสรีภาพในการด้าเนินการต่าง ๆ

ภายใต้ข้อบัญญัติของรัฐธรรมนูญฯ อย่างไรก็ตาม การด้าเนินการดังกล่าวย่อมมีขอบเขต ดังนี้ (พิมรดา

มณีอินทร์, 2558)
1) สิทธิชุมชนมีผู้ทรงสิทธิ์ โดยผู้ทรงสิทธิของสิทธิชุมชนนั้นเป็นสิทธิของปัจเจกบุคคลหลาย ๆ

บุคคลมารวมกันเป็นสิทธิชุมชน การเลือกใช้การรวมกลุ่ม ร่วมหมู่ หรือรวมกันเป็นชุมชนตามหลักปัจเจก
นิยมในสิทธิมนุษยชน อธิบายว่า กลุ่มคนสามารถมีลักษณะเป็นสิทธิรวมหมู่ได้ แต่ไม่ใช่สิทธิขององค์กร