Page 19 - รายงานการศึกษาวิจัยฉบับสมบูรณ์ สิทธิชุมชนในการจัดสรรทรัพยากรน้ำโดยใช้แนวทางสันติวิธี : กรณีศึกษาพื้นที่ต้นน้ำของประเทศไทย
P. 19
7
ระหว่างรัฐกับประชาชนหรือชุมชนจนกลายเป็นข้อพิพาทระหว่างหน่วยงานรัฐกับประชาชนหรือ
ชุมชนขึ้นสู่การพิจารณาของศาล
2.1.2 การให้ความหมายและความสัมพันธ์ที่เกี่ยวเนื่องกันของสิทธิชุมชนกับสิทธิ
มนุษยชน: แม้ค้าว่า “สิทธิชุมชน” (Community Right) จะเริ่มเป็นที่รู้จักในสังคมไทยบ้างแล้ว โดย
พิจารณาจากการให้ความคุ้มครองสิทธิชุมชนตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช
2540 2550 และ 2560 ซึ่งใช้ในปัจจุบัน (พ.ศ. 2563) แต่หากจะกล่าวถึงความหมายของสิทธิชุมชน
ในเชิงหลักการและวิชาการแล้ว ควรกล่าวถึงความหมายของค้าว่า “สิทธิมนุษยชน” ก่อน เนื่องจาก
แนวคิดสิทธิชุมชนถูกพัฒนาขึ้นจากสิทธิมนุษยชนที่มีฐานคิดจากเรื่องสิทธิเสรีภาพเป็นพื้นฐาน ขณะที่
สิทธิชุมชนมีลักษณะเป็นสิทธิรวมหมู่ (collective right) ไม่ใช่สิทธิของผู้ใดผู้หนึ่ง
ดังนั้น หากกล่าวโดยสังเขป “สิทธิมนุษยชน” จึงหมายถึง ศักดิ์ศรีแต่ก้าเนิด และสิทธิที่เท่า
เทียมกันและที่ไม่อาจเพิกถอนได้ของสมาชิกทั้งมวลแห่งครอบครัวมนุษยชาติ เป็นพื้นฐานแห่งอิสรภาพ
ความยุติธรรม และสันติภาพในโลก โดยสิทธิมนุษยชนถือเป็นสิทธิประจ้าตัวของมนุษย์ทุกคนซึ่งมี
ศักดิ์ศรีและมีเกียรติ ไม่สามารถโอนให้แก่กันได้ หรือกล่าวได้ว่า สิทธิมนุษยชนเป็นสิ่งจ้าเป็นส้าหรับคน
ทุกคนที่ต้องได้รับในฐานะที่เกิดเป็นคน ทั้งนี้ สิทธิมนุษยชนประกอบด้วย 2 ลักษณะ คือ (1) กรณีสิทธิ
ที่ติดตัวคนทุกคนมาแต่ก้าเนิดซึ่งไม่สามารถถ่ายโอนให้แก่กันได้ อยู่เหนือกฎหมายและของรัฐทุกรัฐ
ได้แก่ สิทธิในชีวิต ห้ามการค้ามนุษย์ ห้ามทรมาน สิทธิในความเชื่อทางศาสนา ทางการเมือง มี
เสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นและแสดงออกหรือการสื่อความหมายโดยวิธีอื่น สิทธิมนุษยชน
เหล่านี้ไม่จ้าเป็นต้องมีกฎหมายมารองรับ และ (2) กรณีเป็นสิทธิที่ต้องได้รับการรับรองในรูปของ
กฎหมายของรัฐ ยกตัวอย่างเช่น การได้รับสัญชาติ ความเสมอภาค สิทธิเด็ก เยาวชน ผู้สูงอายุ และคน
พิการ การได้รับการศึกษาขั้นพื้นฐาน การประกันการว่างงาน และการได้รับบริการทางด้าน
สาธารณสุข เป็นต้น (นพดล พลเสน, 2559; กรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ, 2562)
ขณะที่ค้าว่า “สิทธิชุมชน” ประกอบจากค้าว่า “สิทธิ” ที่หมายถึง อ้านาจที่ถูกต้องตาม
หลักธรรม ตามหลักคุณงามความดี ความถูกต้อง ความยุติธรรม เช่น หลักศาสนา หลักกฎหมาย หรือ
หลักเกณฑ์ประเพณีและเกณฑ์คุณค่าที่คนในสังคมนั้น ๆ ยึดถือร่วมกัน ในภาษาอังกฤษ “สิทธิ” ตรง
กับค้าว่า “right” ที่แปลว่าความถูกต้อง (ส้านักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร, 2555) และค้าว่า
“ชุมชน” หรือ “community” ที่หมายถึง คณะบุคคลหรือหมู่คณะซึ่งรวมกันโดยมิได้มีจุดมุ่งหมายที่
ชัดเจนโดยเป็นลักษณะของวิถีชีวิตที่ด้าเนินไปเองตามธรรมชาติ (พงศ์เสวก อเนกจ้านงค์พร และนวพร
ศิริบันเทิงศิลป์, 2553) อย่างไรก็ตาม ได้มีผู้ให้ความหมายของค้าว่า “สิทธิชุมชน” อย่างหลากหลาย เช่น
ส้านักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร (2555) กล่าวว่า “สิทธิชุมชน” หมายถึง หมู่ชน กลุ่ม
คนที่มีวัตถุประสงค์ร่วมกัน มีที่อยู่ร่วมกันเป็นสังคม มีขอบเขตเป็นชุมชนใดชุมชนหนึ่ง หรือหลาย
