Page 61 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อมเพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

ส�ำนักงำนคณะกรรมกำรสิทธิมนุษยชนแห่งชำติ

กล่าวโดยสรุป แม้สิทธิในสิ่งแวดล้อมซึ่งเป็นสิทธิเชิงเนื้อหายังไม่ได้รับการรับรองในทาง

กฎหมายระหว่างประเทศ แต่สิทธิเชิงกระบวนการได้ถูกน�ามาใช้ในการรับมือกับปัญหาสิ่งแวดล้อม โดยมีพัฒนาการที่
ต่อเนื่องมาจากปฏิญญาสตอกโฮล์มและปฏิญญาริโอซึ่งเป็นตราสาร Soft Law ระหว่างประเทศจนน�ามาสู่อนุสัญญา
อาร์ฮูสซึ่งมีสถานะเป็น Hard Law นอกจากนี้ ในภูมิภาคต่าง ๆ ก็ได้เห็นถึงความส�าคัญของสิทธิเชิงกระบวนการ โดยมี

การน�าเอากลไกทางสิทธิมนุษยชนเชิงกระบวนการมาใช้ในบริบทของสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะในภูมิภาคยุโรป ที่ได้น�าเอา
สิทธิเชิงกระบวนการมาใช้ในการตัดสินข้อพิพาทเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมด้วย

๒.๑.๓.๓ บทบาทของตราสาร Soft Law ต่อพัฒนาการด้านบทบาทและสิทธิของชนพื้นเมือง (Indi-
genous peoples)
ชนพื้นเมือง (Indigenous Peoples) เป็นกลุ่มคนซึ่งมีวิถีชีวิตและวัฒนธรรมที่พึ่งพาใกล้ชิดและ

เป็นมิตรกับธรรมชาติ บทบาทและองค์ความรู้ของชนพื้นเมืองจึงมีความส�าคัญในการจัดการสิ่งแวดล้อม ปฏิญญาริโอได้
ตระหนักถึงความส�าคัญของชนพื้นเมืองดังกล่าว โดย Principle 22 ระบุว่าชนพื้นเมืองมีบทบาทส�าคัญในการจัดการและ

พัฒนาสิ่งแวดล้อม เนื่องจากมีองค์ความรู้และธรรมเนียมปฏิบัติที่เป็นประโยชน์ รัฐจึงควรอนุญาตให้ชนพื้นเมืองได้เข้ามามี
ส่วนร่วมในการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development) 54
ในด้านของกฎหมายสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ ชนพื้นเมืองย่อมได้รับความคุ้มครองใน

ฐานะมนุษย์เช่นเดียวกันกับคนชาติของรัฐต่าง ๆ โดยสิทธิมนุษยชนประการส�าคัญของชนพื้นเมืองที่ได้ถูกน�ามาใช้ในบริบท
55
ของการคุ้มครองสิ่งแวดล้อม คือ สิทธิในวัฒนธรรม (Right to Cultural Life) ซึ่งได้รับการรับรองใน Article 27 ของ
กติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมือง (International Covenant on Civil and Political
Rights) 56
ในการนี้ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติ (The United Nations Human

Rights Committee) ได้ตีความขอบเขตของ “สิทธิในวัฒนธรรม” ภายใต้ Article 27 ไว้อย่างกว้าง โดยหมายความ
รวมไปถึงการมีสิทธิในวิถีชีวิตซึ่งเกี่ยวข้องกับการใช้สอยทรัพยากรธรรมชาติ และยังได้ระบุว่ารัฐควรต้องมีมาตรการทาง
กฎหมายในการคุ้มครองและเสริมสร้างให้ชนพื้นเมืองดังกล่าวได้มีส่วนร่วมอย่างแท้จริงในกระบวนการตัดสินใจที่จะมีผล

57
กระทบต่อวิถีชีวิตของตน นอกจากนี้ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งสหประชาชาติยังได้มีการน�า Article 27 มาปรับ

54 Principle 22 of the Rio Declaration on Environment and Development states that “Indigenous peoples and

their communities and other local communities have a vital role in environmental management and development
because of their knowledge and traditional practices. States should recognize and duly support their identity, culture
and interests and enable their effective participation in the achievement of sustainable development.”
55 Article 27 of the International Covenant on Civil and Political Rights states that “In those States in which

ethnic, religious or linguistic minorities exist, persons belonging to such minorities shall not be denied the right, in
community with the other members of their group, to enjoy their own culture, to profess and practice their own
religion, or to use their own language.”
56 From “Human Rights and the Environment: What Specific Environmental Rights Have Been Recognized?”

by Dinah Shelton (2006) Denv. J. Int’l L. & Pol’y 35, 129 (2006-2007), pp 159-160.
57 From General Comment No. 23 The Rights of Minorities (para. 7, 9) U.N. Human Rights Comm. 1994 (U.N.

Doc. CCPR/C21/Rev.1/Add.5)

60