Page 56 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อมเพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อม
เพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

กล่าวโดยสรุป แม้ปัจจุบันยังไม่มีการรับรองสิทธิในสิ่งแวดล้อมในระดับกฎหมายสิทธิ

มนุษยชนระหว่างประเทศ แต่การที่ปฏิญญาสตอกโฮล์มกล่าวถึงความเชื่อมโยงระหว่างคุณภาพสิ่งแวดล้อมและการ
ด�ารงชีวิตของมนุษย์ น�ามาซึ่งความตระหนักร่วมกันถึงความส�าคัญของสิ่งแวดล้อมในเวทีกฎหมายสิทธิมนุษยชนระหว่าง
ประเทศ และส่งผลให้เกิดพัฒนาการทางแนวคิดในการน�าเอากลไกทางสิทธิมนุษยชนมาใช้คุ้มครองสิ่งแวดล้อม โดยใน

เบื้องต้นจะผนวกเอาการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมเข้าเป็นส่วนหนึ่งของการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนประเภทต่าง ๆ ที่มีการยอมรับ
และรับรองอยู่แล้ว แต่ต่อมาในบางภูมิภาค เช่น ภูมิภาคอเมริกาและภูมิภาคแอฟริกา ได้มีการบัญญัติรับรองสิทธิใน

สิ่งแวดล้อมไว้เป็นการเฉพาะ ส่งผลให้สิทธิในสิ่งแวดล้อมเป็นสิทธิมนุษยชนประเภทหนึ่งในภูมิภาคดังกล่าว และการท�าลาย
หรือท�าให้เสื่อมโทรมซึ่งสิ่งแวดล้อมเป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนได้ในตัวเอง
นอกจากนี้ ปฏิญญาสตอกโฮล์มยังเป็นรากฐานให้เกิดพัฒนาการทางแนวคิดในการน�าเอา

กลไกของสิทธิเชิงกระบวนการมาใช้คุ้มครองสิ่งแวดล้อม ดังสะท้อนให้เห็นในปฏิญญาริโอ ซึ่งนอกจากจะรับรองหลักการ
และแนวคิดต่าง ๆ ของปฏิญญาสตอกโฮล์มแล้ว ยังมีการบัญญัติรับรองสิทธิเชิงกระบวนการเพื่อน�ามาใช้เป็นเครื่องมือใน
การคุ้มครองสิ่งแวดล้อมอีกทางหนึ่งด้วย

๒.๑.๓.๒ บทบาทของตราสาร Soft Law ต่อพัฒนาการด้านสิทธิเชิงกระบวนการ
“สิทธิ” ประกอบด้วยสิทธิเชิงเนื้อหาและสิทธิเชิงกระบวนการ เมื่อแนวคิดเรื่องสิทธิในสิ่งแวดล้อม

ซึ่งเป็นสิทธิเชิงเนื้อหาไม่ได้รับแรงสนับสนุนจากรัฐต่าง ๆ ในการประชุมที่กรุงสตอกโฮล์ม ท�าให้นักวิชาการจ�านวนหนึ่งหันมา
พิจารณาการน�าเอากลไกทางสิทธิมนุษยชนมาใช้เพื่อคุ้มครองสิ่งแวดล้อมผ่านทางสิทธิเชิงกระบวนการ เนื่องจากสิทธิเชิง

กระบวนการสามารถเป็นเครื่องมือเพื่อน�าไปสู่การคุ้มครองสิทธิเชิงเนื้อหาได้ 37
38
ปฏิญญาริโอ ซึ่งเป็นตราสาร Soft Law ทางกฎหมายสิ่งแวดล้อมระหว่างประเทศที่เกิดขึ้น
ภายหลังปฏิญญาสตอกโฮล์มได้ยอมรับถึงความส�าคัญของการมีส่วนร่วมของสาธารณชนในการจัดการสิ่งแวดล้อม โดยใน

Principle 10 ได้มีการบัญญัติรับรองสิทธิในกระบวนการไว้อย่างชัดแจ้ง ทั้งสิทธิในการเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร สิทธิในการมี
ส่วนร่วมในกระบวนการตัดสินใจด้านสิ่งแวดล้อม และสิทธิในการเข้าถึงความยุติธรรมด้านสิ่งแวดล้อม

สิทธิเชิงกระบวนการภายใต้ปฏิญญาริโอ ๓ ประการข้างต้นนั้น ได้มีการบัญญัติรับรองไว้ใน
อนุสัญญาทางสิ่งแวดล้อมอีกหลายฉบับ จนน�ามาสู่การลงนามของรัฐต่าง ๆ ในอนุสัญญาว่าด้วยการเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร
การมีส่วนร่วมสาธารณะในการตัดสินใจ และการเข้าถึงความยุติธรรมในคดีสิ่งแวดล้อม หรืออนุสัญญาอาร์ฮูส 39

37 From “Human Rights and the Environment: What Specific Environmental Rights Have Been Recognized?”

by Dinah Shelton (2006) Denv. J. Int’l L. & Pol’y 35, 129 (2006-2007), pp 132
38 Rio Declaration on Environment and Development 1992.
39 Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-making and Access to Justice in

Environmental Matters (Aarhus Convention) 1998

55