Page 201 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อมเพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

ส�ำนักงำนคณะกรรมกำรสิทธิมนุษยชนแห่งชำติ

๖.๒.๑.๓ การอาศัยสิทธิเชิงกระบวนการ

ส�าหรับภูมิภาคยุโรปที่ไม่ได้มีการบัญญัติรับรองสิทธิในสิ่งแวดล้อมไว้เป็นการเฉพาะ สิทธิมนุษยชน
ประเภทต่าง ๆ ที่ได้รับการรับรองและยอมรับอยู่แล้ว จึงถูกน�ามาใช้ในบริบทของการคุ้มครองสิ่งแวดล้อม โดยสิทธิที่ถูกน�า

มาใช้ดังกล่าวไม่จ�ากัดเพียงสิทธิเชิงเนื้อหาเท่านั้น แต่ยังรวมถึงสิทธิเชิงกระบวนการด้วย
ความส�าคัญของสิทธิมนุษยชนเชิงกระบวนการสามารถเห็นได้จากค�าพิพากษาของศาล
สิทธิมนุษยชนแห่งยุโรปในคดี Oneryildiz v. Turkey ซึ่งกล่าวว่ามิติของสิทธิเชิงกระบวนการก็มีความเกี่ยวพันกับสิทธิใน

ชีวิตด้วยเช่นกัน นอกจากนี้ ในคดี Bladet Tromso v. Norway ก็ได้มีการน�าเอาสิทธิในข้อมูลข่าวสารมาปรับใช้กับกรณี
การรายงานข่าวล่าแมวน�้า และในคดี Zander v. Sweden ได้มีการน�าเอาประเด็นการละเมิดสิทธิในกระบวนการยุติธรรม
ของประชาชนในการที่จะได้รับการชดใช้เยียวยา มาปรับใช้กับกรณีมลพิษในแหล่งน�้าชุมชน

สิทธิมนุษยชนเชิงกระบวนการได้ถูกน�ามาใช้ในคดีข้างต้นเพื่อให้การคุ้มครองสิ่งแวดล้อม ตลอดจน
การจัดการกับปัญหาและข้อพิพาทเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม สามารถกระท�าได้อย่างมีประสิทธิภาพที่สุด โดยเป็นการน�าเอา
สิทธิเชิงกระบวนการมาเติมเต็มสิทธิเชิงเนื้อหา สะท้อนให้เห็นถึงความพยายามและพัฒนาการขององค์กรสิทธิมนุษยชน

ของภูมิภาคยุโรป ในการน�าเอาสิทธิมนุษยชนที่มีอยู่แล้วมาใช้ในการจัดการสิ่งแวดล้อม
ส�าหรับภูมิภาคอเมริกา แม้จะได้มีการรับรองสิทธิในสิ่งแวดล้อมไว้เป็นการเฉพาะแล้วในพิธีสาร

ซานซัลวาดอร์ แต่คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนก็เห็นความส�าคัญของสิทธิเชิงกระบวนการในการคุ้มครองสิ่งแวดล้อม โดย
ระบุไว้อย่างชัดเจนในรายงานว่าด้วยสถานการณ์สิทธิมนุษยชนในประเทศเอกวาดอร์
ส่วนภูมิภาคแอฟริกา แม้จะยังไม่ได้มีการน�าเอาสิทธิเชิงกระบวนการมาปรับใช้กับกรณีพิพาท

เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม แต่ The Banjul Charter ก็ได้มีการบัญญัติรับรองสิทธิมนุษยชนเชิงกระบวนการไว้เป็นการทั่วไป

กล่าวโดยสรุป ภูมิภาคยุโรปมีการน�าเอาสิทธิมนุษยชนเชิงกระบวนการมาใช้ในบริบทของปัญหา
สิ่งแวดล้อมอย่างชัดเจน ดังปรากฏในคดีเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อมต่าง ๆ ส่วนภูมิภาคอเมริกา ยังไม่มีคดีหรือ
ข้อพิพาททางสิ่งแวดล้อมใดที่ได้น�าเอาสิทธิเชิงกระบวนการมาใช้โดยตรง แต่คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนก็ได้ท�ารายงานแสดง

ความเห็นเกี่ยวกับบทบาทและความจ�าเป็นของสิทธิเชิงกระบวนการในการคุ้มครองสิ่งแวดล้อม ในขณะที่ภูมิภาคแอฟริกา
แม้จะยังไม่มีการน�าเอาสิทธิเชิงกระบวนการมาใช้ในบริบทของสิ่งแวดล้อม แต่ก็ได้มีการบัญญัติรับรองสิทธิมนุษยชนเชิง
กระบวนการไว้เป็นการทั่วไปในเชิงเดียวกันกับภูมิภาคยุโรปและภูมิภาคอเมริกา

๖.๒.๒ การชั่งน�้าหนักระหว่างสิทธิที่เกี่ยวข้องกับสิ่งแวดล้อมกับคุณค่าหรือสิทธิประการอื่น

แม้ภูมิภาคต่าง ๆ จะมีวิธีการเพื่อน�าเอากลไกทางสิทธิมนุษยชนมาใช้ในการจัดการกับปัญหาสิ่งแวดล้อม
แต่ก็มิได้หมายความว่าประเด็นด้านสิ่งแวดล้อมจะอยู่เหนือปัจจัยด้านอื่น ๆ ที่รัฐจะต้องค�านึงถึง ประเด็นด้านการพัฒนา

ประเทศและการคุ้มครองสิทธิประการอื่นของประชาชนย่อมต้องถูกน�ามาพิจารณาด้วยเช่นเดียวกัน
ข้อพิพาทเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมของภูมิภาคยุโรปเป็นตัวอย่างที่เห็นได้ชัดที่สุด โดยในคดีที่กล่าวอ้างถึง
การละเมิดสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวข้องกับความสุขหรือคุณภาพชีวิตที่ดีของบุคคลหรือกลุ่มบุคคลขนาดย่อม เช่น สิทธิในการ

เคารพชีวิตส่วนตัวและครอบครัว (Right to Respect for Private and Family Life) และสิทธิในการมีความสุขของ
เจ้าของทรัพย์สินอย่างสงบ (Right to the Peaceful Enjoyment of One’s Possessions) ศาลสิทธิมนุษยชนจะชั่งน�้าหนัก

200