Page 114 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อมเพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน
P. 114
ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อม
เพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน
๕.๑.๑ การน�าประเด็นสิ่งแวดล้อมมาบัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย ยุคก่อน
ปี พ.ศ. ๒๕๔๐
บทบัญญัติในรัฐธรรมนูญว่าด้วยการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมในช่วงก่อนรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช ๒๕๔๐ นั้น ปรากฏอยู่ในรัฐธรรมนูญที่บัญญัติโดยประสงค์จะใช้อย่างถาวร (ไม่รวมถึงธรรมนูญหรือ
รัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราวที่ประกาศใช้หลังรัฐประหาร) โดยพบว่ามีการบัญญัติเรื่องสิ่งแวดล้อมไว้ในรัฐธรรมนูญ ๔ ฉบับ
คือ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๑๗ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๒๑
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๓๔ และรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๓๘
ซึ่งเมื่อน�ามาพิจารณาตามหลักเกณฑ์ที่กล่าวมาข้างต้นนั้น อาจแยกพิจารณาได้เป็นสองกลุ่ม
๑ ๒
รัฐธรรมนูญ รัฐธรรมนูญ
แห่งราชอาณาจักรไทย แห่งราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช ๒๕๑๗ และ พุทธศักราช ๒๕๓๔ และ
รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช ๒๕๒๑ พุทธศักราช ๒๕๓๘
กลุ่มแรก รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๑๗ และรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช ๒๕๒๑ ได้น�าเอาประเด็นเรื่องสิ่งแวดล้อมมาบัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญในลักษณะที่เป็นหน้าที่ของรัฐในการ
ปกป้องสิ่งแวดล้อมแต่เพียงประการเดียว โดยบัญญัติไว้ในหมวดแนวนโยบายแห่งรัฐ รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช ๒๕๑๗ ได้วางหลักไว้ในมาตรา ๗๗ ว่า “ให้รัฐพึงบ�ารุงรักษาสภาพแวดล้อมและความงามทางธรรมชาติ
รวมทั้งป่าไม้ ต้นน�้า ล�าธาร” และในมาตรา ๙๓ ได้วางหลักไว้ว่า “ให้รัฐพึงรักษาสิ่งแวดล้อมให้สะอาด” ส่วนรัฐธรรมนูญ
แห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๒๑ ได้วางหลักไว้ในมาตรา ๖๕ ว่า “ให้รัฐพึงมีหน้าที่ในการรักษาสมดุลของ
สภาพแวดล้อม” ทั้งนี้ เนื่องจากรัฐธรรมนูญทั้งสองฉบับได้บัญญัติเรื่องการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมไว้ในหมวดว่าด้วยแนว
นโยบายแห่งรัฐ ท�าให้ไม่เกิดพันธะผูกพันที่รัฐจะต้องปฏิบัติตามแต่ประการใด
กลุ่มที่สอง รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๓๔ และรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช ๒๕๓๘ ได้น�าประเด็นเรื่องสิ่งแวดล้อมมาก�าหนดไว้เพิ่มจากเดิมที่มีเพียงเรื่องหน้าที่ของรัฐ โดยอาจจ�าแนก
ลักษณะการบัญญัติไว้เป็น ๓ ลักษณะในรัฐธรรมนูญแต่ละฉบับ ดังนี้
• รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๓๔
๑) หน้าที่ของประชาชนในการปกป้องสิ่งแวดล้อม – บัญญัติไว้ในมาตรา ๕๘ ในหมวดหน้าที่ของ
ชนชาวไทย โดยก�าหนดให้บุคคลมีหน้าที่รักษาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมตามที่กฎหมายบัญญัติ
๒) หน้าที่ของรัฐในการปกป้องสิ่งแวดล้อม – บัญญัติไว้ในมาตรา ๗๔ ในหมวดแนวนโยบายแห่งรัฐ
โดยก�าหนดให้รัฐพึงบ�ารุงรักษาสิ่งแวดล้อม ความสมดุลของทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งทดแทน และพึงป้องกันและ
ขจัดมลพิษและวางแผนการใช้ดินและน�้าให้เหมาะสม
113
