Page 195 - รายงานการประเมินสถานการณ์สิทธิมนุษยชนในประเทศไทย ประจำปี 2558

รายงานการประเมินสถานการณ์สิทธิมนุษยชนในประเทศไทย ปี ๒๕๕๘

๓ สถานการณ์ในปี ๒๕๕๘

สถานการณ์ที่ส่งผลกระทบต่อสิทธิมนุษยชนของกลุ่มชาติพันธุ์ กลุ่มคนไร้รัฐและไร้สัญชาติในปี ๒๕๕๘ ยังคงเป็นปัญหาที่สืบเนื่อง
มานาน ได้แก่

>> สิทธิในการมีสถานะบุคคลทางกฎหมาย

ปัญหาการรับรองสถานะบุคคลยังคงเป็นปัญหาส�าคัญส�าหรับกลุ่ม ได้ส�ารวจและขึ้นทะเบียนกลุ่มที่อยู่ในประเทศไทยมานานแล้ว จ�านวน
ชาติพันธุ์ที่อยู่ในประเทศไทย ทั้งกลุ่มที่อยู่ในประเทศไทยมานาน ประมาณ ๕.๖ แสนคน ส่วนกลุ่มที่อพยพเข้ามาภายหลังมีประมาณ
แล้วและกลุ่มที่อพยพเข้ามาจากประเทศเพื่อนบ้านภายหลัง รัฐบาล ๑.๒ แสนคน แต่หน่วยงานรัฐก็ยังคงมีความกังวลว่า นโยบาย
มีนโยบายที่จะรับรองสถานะทางกฎหมายและให้สิทธิอยู่อาศัย ดังกล่าวท�าให้เกิดการลักลอบเข้ามาอยู่ในประเทศไทยเพื่อให้ได้รับ
ถาวรตามยุทธศาสตร์การจัดการปัญหาสถานะและสิทธิของบุคคล สถานะ ปัญหาในการรับรองสถานะบุคคลทางกฎหมายมีความ
พ.ศ. ๒๕๔๘ โดยให้สถานะเป็นผู้เข้าเมืองโดยชอบด้วยกฎหมายหรือ หลากหลายขึ้นกับบริบทของแต่ละกลุ่ม ดังนี้
ได้รับสัญชาติไทยตามหลักเกณฑ์ที่ก�าหนด โดยหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

ในการจดทะเบียนเกิด บุคคลที่มีปัญหาสถานะบุคคลจ�านวนมาก คนไทยพลัดถิ่น ซึ่งเป็นบุคคลที่มีเชื้อสายไทยที่มีบรรพบุรุษอาศัย
ยังไม่ทราบถึงความส�าคัญของการจดทะเบียนเกิด และการมีเอกสาร และท�ากินอยู่ในพื้นที่ติดกับชายแดนไทยในประเทศเมียนมา
หลักฐานทางทะเบียนเพื่อเข้าถึงสิทธิต่าง ๆ เช่น เด็กที่ไม่มี และกัมพูชาซึ่งเคยเป็นดินแดนของไทย แต่ต่อมามีการเปลี่ยนแปลง
บัตรประจ�าตัวประชาชน ไม่สามารถเรียนต่อในระดับที่สูงขึ้นได้ เส้นเขตแดน ท�าให้ดินแดนบางส่วนเป็นของประเทศเพื่อนบ้าน
บางกรณี เจ้าหน้าที่ไม่รับแจ้งเกิดหรือไม่ออกเอกสารหลักฐาน ท�าให้คนไทยที่อยู่ในบริเวณดังกล่าวกลายเป็นพลเมืองของ
ให้ทั้งที่มาจากครอบครัวเดียวกันโดยไม่ทราบเหตุผลชัดเจน ประเทศเพื่อนบ้านไปโดยปริยาย ส่งผลให้บุตรหลานของบุคคล
กอปรกับการที่บุคคลเหล่านี้ไม่สามารถสื่อสารในภาษาไทยได้ ท�าให้ กลุ่มดังกล่าวไม่ได้รับสัญชาติไทย ต่อมาคนไทยกลุ่มนี้บางส่วนอพยพ
เข้าไม่ถึงข้อมูลต่าง ๆ และสุ่มเสี่ยงต่อการถูกละเมิดสิทธิ เข้ามาอยู่ในประเทศไทยและขอคืนสัญชาติไทย โดยได้รณรงค์

กลุ่มชาติพันธุ์ชาวเล ซึ่งมีวิถีชีวิตการท�ามาหากินด้วยการออกทะเล ให้รัฐด�าเนินการในเรื่องดังกล่าวมานานถึง ๑๐ ปี ในที่สุด รัฐสภา
ท�าให้ไม่ได้มีการแจ้งเกิดเด็กชาวเลกับหน่วยงานราชการ ชาวเล ได้ให้ความเห็นชอบพระราชบัญญัติสัญชาติ (ฉบับที่ ๕) พ.ศ. ๒๕๕๕
จ�านวนมากจึงตกอยู่ในสภาวะคนไร้รัฐ จากการเก็บข้อมูลประชากร ซึ่งเป็นกฎหมายที่จะคืนสัญชาติไทยให้คนไทยพลัดถิ่นสัญชาติ
ชาวมอแกนโดยองค์การเอกชนในปี ๒๕๔๖ พบว่า ในจ�านวน เมียนมาและกัมพูชาประมาณ ๒๐,๐๐๐ คน ซึ่งต่อมาหน่วยงาน
ประชากรทั้งหมดประมาณ ๘๐๐ คน มีเพียง ๙๔ คนที่มีบัตรประจ�าตัว ที่เกี่ยวข้องได้ออกกฎเกณฑ์รองรับการคืนสัญชาติแล้ว
ประชาชน ที่เหลือกว่า ๗๐๐ คนได้รับการส�ารวจทางทะเบียนแล้ว คนไร้รัฐ/ไร้สัญชาติ ที่อพยพมาจากประเทศใกล้เคียงและเข้ามา
แต่อยู่ระหว่างรอการท�าบัตรสถานะบุคคล ๒๗๒ ส่วนชาวเล อยู่ในประเทศไทยในช่วงเวลาต่าง ๆ หากเป็นกลุ่มที่อพยพเข้ามา
จากแหลมตุ๊กแก จังหวัดภูเก็ต ให้ข้อมูลว่าในหมู่บ้านของตน นานแล้วจะได้รับสิทธิอยู่อาศัยถาวรในประเทศไทยและบุตรที่เกิด
มีสมาชิกกว่า ๒,๐๐๐ คน แต่มีผู้มีสิทธิเลือกตั้งเพียง ๕๐๐ ในประเทศไทยจะได้รับสัญชาติไทย แต่กลุ่มที่อพยพเข้ามาในระยะ
๒๗๓
กว่าคนเท่านั้น ข้อมูลดังกล่าวแสดงให้เห็นว่าชาวเลส่วนใหญ่ หลังและมีปัญหาในการส่งกลับประเทศต้นทาง รัฐบาลได้ผ่อนผัน
ไม่ได้สถานะเป็นพลเมืองไทย ท�าให้ไม่ได้รับสิทธิและความคุ้มครอง ให้อยู่ในประเทศไทยได้เป็นการชั่วคราว และได้มอบให้หน่วยงาน
ตามกฎหมายไม่สามารถเข้าถึงบริการต่าง ๆ จากรัฐ ทั้งการศึกษา ที่เกี่ยวข้องส�ารวจข้อมูลเพื่อจัดท�าทะเบียนและจะได้พิจารณา
และการรักษาพยาบาล มีข้อมูลจากองค์การเอกชนว่า เจ้าหน้าที่รัฐ ก�าหนดสถานะที่เหมาะสมให้ต่อไปตามยุทธศาสตร์การจัดการ
บางคนข่มขู่และเรียกเก็บเงินจากชาวเลที่ไม่มีบัตรประชาชนด้วย ปัญหาสถานะและสิทธิของบุคคล พ.ศ. ๒๕๔๘ คนไร้รัฐ/ไร้สัญชาติ
นอกจากนี้ ชาวเลมักไม่ได้รับการยอมรับจากคนในท้องถิ่น ในกลุ่มนี้ประสบปัญหาในการเข้าถึงสิทธิเช่นเดียวกับกลุ่มบุคคล
ในหลายพื้นที่ ค�าว่า “ชาวเล” มักมีความหมายทางลบและ อื่น ๆ ที่ยังไม่ได้รับสถานะทางกฎหมาย
ใช้เรียกคนที่ละเลยเรื่องความสะอาดและอนามัย ไม่เอาใจใส่
การเรียน หรือคนที่จับจ่ายใช้สอยจนไม่มีเงินเหลือเก็บ ๒๗๔

๒๗๒ อ้างแล้ว, หน้า ๕.
๒๗๓ มูลนิธิกองทุนไทย, ‘ชาวเล’ ไทยใหม่กลุ่มสุดท้ายที่ถูกลืม. ดูได้ที่ www.thaingo.org/story3/news_newpeaple 03082546.htm
๒๗๔ มูลนิธิชุมชนไทย, ชาติพันธุ์ชาวเล, หน้า ๑๐. ดูได้ที่ www.chumchonthai.or.th/sites/default/files/moken.pdf

165