Page 89 - รายงานผลการศึกษาวิจัยฉบับสมบูรณ์ เรื่อง แนวทางการมีส่วนร่วมของประชาชนในการกำหนดแนวเขตที่ดินของรัฐ
P. 89
๖๒
(ก) ควำมเป็นปัจเจกไม่ได้เป็นตัวตั้งของโลกทัศน์ในกำรจัดควำมสัมพันธ์กับ
สิ่งต่ำงๆ ในชุมชน ซึ่งส่งผลให้รูปแบบในกำรจัดกำรไม่มีระบบกรรมสิทธิ์เด็ดขำดในปัจจัยกำรผลิตที่ส ำคัญ
เช่น ที่ดิน ที่ป่ำ หรือในแหล่งอำหำรที่เกิดขึ้นหรือมีอยู่ในที่ต่ำงๆ
(ข) มีระบบในกำรจัดกำรโครงสร้ำงพื้นฐำนที่ส ำคัญของชุมชนร่วมกัน เช่น
กำรจัดกำรน้ ำในระบบชลประทำน กำรป้องกันชุมชนหมู่บ้ำนจำกภัยในรูปแบบต่ำง ๆ ซึ่งน่ำจะเป็น
รำกฐำนส ำคัญ ของระบบกรรมสิทธิ์รวมที่มีชื่อเรียกต่ำงกันไปในแต่ละวัฒนธรรม เช่น ในภำคเหนือ
เรียกระบบในกำรจัดกำรของส่วนรวมว่ำเป็น “ของหน้ำหมู่” ภำคอีสำน เรียกว่ำ “ดอนปู่ตำ” ภำคใต้เรียก
ทำงเดินสำธำรณะซึ่งเป็นสิ่งที่ใช้ร่วมกันของชุมชนว่ำ “ทำงพลี” วิถีชีวิตของชุมชนดังกล่ำวนี้ แตกต่ำงกัน
ออกไปตำมสภำพถิ่นที่อยู่อำศัย เป็นวิถีชีวิตที่สื่อควำมหมำยในแง่ของกระบวนกำรเรียนรู้และองค์ควำมรู้
เกี่ยวกับระบบทรัพย์สินและสิทธิร่วมกันของชุมชนที่มีควำมสัมพันธ์โดยตรงต่อแหล่งระบบนิเวศที่แตกต่ำง
หลำกหลำย กันออกไป เป็นระบบควำมรู้ในระบบนิเวศที่มีนัยควำมหมำยทั้งในทำงศีลธรรมและระเบียบ
ข้อบังคับหรือกฎหมำยซึ่งอำศัยเกณฑ์คุณค่ำและมำตรฐำนทำงศีลธรรมและจิตวิญญำณเป็นสภำพบังคับ
ยิ่งไปกว่ำนั้น ภูมิปัญญำของชุมชนยังมีระบบและกระบวนกำรเรียนรู้ที่เป็นพลวัตร ซึ่งอำศัยประสบกำรณ์
ผ่ำนกำรทดสอบเชิงประจักษ์อย่ำงเป็นระบบ จึงสำมำรถปรับตัวได้ตำมกำลเวลำที่เปลี่ยนแปลงไป ทั้งยัง
เป็นระบบควำมรู้และวัฒนธรรมกำรเรียนรู้อย่ำงเป็นองค์รวม
ต่อมำได้มีกำรบัญญัติกฎหมำย พระรำชบัญญัติ ส่งเสริมและรักษำคุณภำพ
สิ่งแวดล้อมแห่งชำติ พ.ศ. 2535 มาตรา 6 ได้บัญญัติว่า “เพื่อประโยชน์ในการร่วมกันส่งเสริมและรักษา
คุณภาพสิ่งแวดล้อมของชาติ บุคคลอาจมีสิทธิและหน้าที่ได้รับข้อมูลและข่าวสารจากทางราชการในเรื่องที่
เกี่ยวกับการส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม เว้นแต่ข้อมูลหรือข่าวสารที่ทางราชการถือว่า
เป็นความลับเกี่ยวข้องกับการรักษาความมั่นคงแห่งชาติหรือเป็นความลับเกี่ยวกับสิทธิส่วนบุคคล สิทธิ
ในทรัพย์สิน หรือสิทธิในทางการค้า หรือกิจการของบุคคลใดที่ได้รับความคุ้มครองทางกฎหมาย....”
จำกหลักกฎหมำยฉบับนี้ถือว่ำประเทศไทยเริ่มมีวิวัฒนำกำรเกี่ยวกับกำรบังคับใช้
กฎหมำย ที่เปิดโอกำสให้ประชำชนได้มีส่วนร่วม “ปัจเจกชนสำมำรถเข้ำถึงข้อมูล ที่เกี่ยวข้องกับ
สิ่งแวดล้อม ซึ่งอยู่ในควำมครอบครองของหน่วยงำนรัฐได้ สำมำรถเข้ำไปมีส่วนร่วมในกระบวนกำร
ตัดสินใจของภำครัฐได้” หมำยควำมถึง กำรจัดกำรสิ่งแวดล้อมจะท ำได้ดีที่สุดเมื่อประชำชนมีส่วนร่วม
ในทุกระดับ และรัฐจะต้องส่งเสริมและอ ำนวยควำมสะดวกให้ประชำชนได้รับข้อมูลข่ำวสำรมีส่วนร่วม
ในกระบวนกำรตัดสินใจและเข้ำถึงกระบวนกำรทำงปกครองและกฎหมำย รวมทั้งกำรเยียวยำ
ควำมเสียหำย
เมื่อมีกำรประกำศใช้รัฐธรรมนูญแห่งรำชอำณำจักรไทย พุทธศักรำช 2540 หรือ
รัฐธรรมนูญฉบับประชำชน นับเป็นรัฐธรรมนูญฉบับแรกที่มีกำรบัญญัติรับรองเกี่ยวกับ “สิทธิชุมชน”
ไว้ โดยชัดเจนดังปรำกฏ ตำมมำตรำ 46 มำตรำ 56 มำตรำ 59 มำตรำ 69 และมำตรำ 79 และต่อมำ
รัฐธรรมนูญ แห่งรำชอำณำจักรไทย พ.ศ. 2550 ซึ่งเป็นรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบันนั้น ยังคงไว้ซึ่งหลักกำร
ในกำรรับรองเกี่ยวกับสิทธิชุมชน โดยบัญญัติเรื่องสิทธิชุมชนไว้เป็นกำรเฉพำะในหมวด 3 สิทธิและ
