Page 29 - รายงานโครงการศึกษา เรื่อง การจัดทำตัวชี้วัดสิทธิมนุษยชนเบื้องต้นตามปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน

28

รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง
การจัดทำาตัวชี้วัดสิทธิมนุษยชนเบื้องต้นตามปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน

ตัวชี้วัดเชิงคุณภาพ (Qualitative Indicator) เป็นตัวชี้วัดที่กำาหนดโดยการเขียนบรรยาย
ข้อมูลเกี่ยวกับเหตุการณ์ หรือเหตุการณ์ หรือผลลัพธ์ เป็นข้อมูลที่ไม่ใช่ตัวเลข หรือจำานวน แต่เป็น
ข้อมูลที่เป็นการอธิบายความ ความเห็น ตัวชี้วัดเชิงคุณภาพอาจเกิดจากการสรุปรวมความ หรือ

อธิบายปรากฏการณ์ โดยอาศัยข้อมูลจากตัวชี้วัดเชิงคุณภาพได้

ในการกำาหนดประเภทของข้อมูลตัวชี้วัดที่ใช้ประเมินติดตามพันธะหน้าที่ด้านสิทธิมนุษยชน
๓๖
อาจกำาหนดตัวชี้วัด อาจกำาหนดเป็นประเภทข้อมูลเชิงปริมาณ หรือเชิงคุณภาพ ก็ได้ ตัวอย่าง
ตัวชี้วัดเชิงปริมาณ เช่น

• จำานวนสนธิสัญญาสิทธิมนุษยชนที่ประเทศไทยเข้าเป็นภาคี
• สัดส่วนของสตรีในคณะรัฐมนตรี สัดส่วนของเด็กหญิงต่อเด็กชายในการลาออก
กลางคันในการศึกษาระดับประถม หรือ
• จำานวนคดีที่มีการร้องเรียนว่าบุคคลถูกทำาให้สูญหายโดยการใช้กำาลังบังคับ

ตัวอย่างตัวชี้วัดเชิงคุณภาพ วิธีการหนึ่งที่ใช้เพื่อให้ได้ข้อมูลตัวชี้วัด ที่ใช้กันอย่างแพร่หลาย
๓๗
ในระบบของสหประชาชาติ และผู้จัดทำารายงานพิเศษ คือ การใช้ “ชุดคำาถาม” หรือ “Check List”
ในการประเมินสถานการณ์สิทธิมนุษยชน เช่น

• ได้จัดให้มีการรับฟังความคิดเห็นในการกำาหนดแผนพัฒนาเศรษฐกิจ สังคมหรือไม่?
• ได้มีการฝึกอบรมเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องในเรื่องความสำาคัญในการปฏิบัติต่อผู้ต้องขังหรือไม่?

ชุดคำาถามดังกล่าวข้างต้นสามารถเชื่อมโยงถึงหรือใช้กำาหนดเป็นเกณฑ์ตัวชี้วัดกระบวนการ
ตัวชี้วัดเชิงคุณภาพที่กล่าวมามักใช้ประกอบกับตัวชี้วัดเชิงปริมาณ เช่น สัดส่วนของบุคลากร/เจ้าหน้าที่
ตำารวจที่ผ่านการอบรม หรือจำานวนโครงการฝึกอบรมต่อปีต่อคน เป็นต้น

นอกจากนั้น คำาแนะนำาของสำานักงานข้าหลวงใหญ่สิทธิมนุษยชนยังให้ข้อสังเกตเกี่ยวกับ
การกำาหนดประเภทของข้อมูลโดยตรงกับข้อมูลประกอบ ไว้ว่า ข้อมูลบางประเภท อาจไม่ได้แสดง หรือ
เชื่อมโยงถึงปทัสถานหรือมาตรฐานสิทธิมนุษยชนโดยชัดแจ้ง แต่เป็นข้อมูลทางด้านสังคมเศรษฐกิจ

ที่สามารถใช้วิเคราะห์ประกอบกับข้อมูลอื่น เพื่ออธิบายความเชื่อมโยงกับปทัสถาน หรือมาตรฐาน
ด้านสิทธิมนุษยชน เช่น ข้อมูลเชิงสถิติเกี่ยวกับการบริโภคในครัวเรือน สัดส่วนการลาออกกลางคัน
ของเด็กหญิงและเด็กชายในการศึกษาภาคบังคับ สัดส่วนของสตรีที่ได้รับการเลือกตั้งเป็นสมาชิก

สภาผู้แทนราษฎร ร้อยละของเด็กที่ตายภายในระยะเวลายี่สิบแปดวันหลังการคลอด สัดส่วนของ
งบประมาณด้านการศึกษาเปรียบเทียบกับงบประมาณด้านความมั่นคง เป็นต้น
ข้อมูลบางประเภทมีความเชื่อมโยงกับปทัสถาน หรือมาตรฐานสิทธิมนุษยชนอย่างชัดแจ้ง

ข้อมูลเหล่านี้เรียกว่า ตัวชี้วัดสิทธิมนุษยชนโดยแท้ เช่น จำานวนรายงานเรื่องร้องเรียนว่ามีการทำาให้
บุคคลสูญหายโดยการใช้กำาลัง (หรือการอุ้มหาย) จำานวนคนตายในระหว่างที่อยู่ในทัณฑสถาน จำานวน
เรื่องร้องเรียนของสตรีที่ถูกนายจ้างคุกคามทางเพศ จำานวนประชากรที่ถูกเวนคืนที่ดินในแต่ละปี
ซึ่งข้อมูลเหล่านี้มักจะไม่ได้มีการรวบรวมไว้ในรายงานข้อมูลสถิติทางด้านเศรษฐกิจและสังคมทั่วไป

๓๖ ibid.
๓๗ Office of the High Commissioner for Human Rights, “Using Indicators to Promote and Monitor the Implementation
of Human Rights Some Question and Answer”, (Background Material Disseminate in Asian Sub Regional Workshop,
New Delhi, 26-28 July 2007).