Page 454 - รายงานผลการศึกษาวิจัย ฉบับสมบูรณ์ โครงการศึกษาวิจัยเพื่อการปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

บทบัญญัติมาตรา 15 แห่งพระราชบัญญัติการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรม (ฉบับที่ 3) พ.ศ.

2532 บัญญัติว่า “ให้รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์
และรัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย รักษาการตามพระราชบัญญัตินี้”

8.2 หลักการและแนวคิดของการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม

คําว่า “ปฏิรูป” นั้น หมายความถึง การปรับปรุงเปลี่ยนแปลงโครงสร้างที่ไม่ถูกต้องเหมาะสม
ั
หรือไม่ดี ให้เกิดความถูกต้องและเหมาะสม โครงสร้างดังกล่าวนี้เป็นรากฐานของปญหาที่ส่งผล
ั
ั
กระทบให้เกิดปญหาใหม่ๆ ขึ้นได้เรื่อยๆ ซึ่งการแก้ไขปญหาที่ปลายเหตุเป็นเพียงการกระทําเฉพาะ
ั
หน้า จึงไม่สามารถประกันได้ว่าจะมีผลสําเร็จหรือไม่เพียงใด ในขณะที่การแก้ไขปญหาที่ปลายเหตุ
ั
ประสบผลสําเร็จ ก็ไม่ได้มีหลักประกันใดๆ ว่าปญหาดังกล่าวจะเกิดขึ้นอีกจนไม่มีที่สิ้นสุด ถ้าการแก้ไข
ั
ั
ั
ปญหาดังกล่าวล้มเหลวด้วยเหตุผลใดก็ตาม ที่สําคัญที่สุดคือไม่ได้แก้ไขปญหาที่ต้นเหตุของปญหา
ั
ดังนั้นการปฏิรูปจึงเป็นการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงโครงสร้าง ซึ่งเป็นรากฐานของปญหา
ในปี พ.ศ. 2517 สมาพันธ์ชาวไร่ชาวนาแห่งประเทศไทยเดินขบวนเรียกร้องให้รัฐบาลแก้ไข
ั
ปญหาที่ดินทํากินและการถูกเอารัดเอาเปรียบจากนายทุนหลายครั้งดังที่กล่าวมาแล้วข้างต้น ทําให้
ั
รัฐบาลนายสัญญา ธรรมศักดิ์ แก้ไขปญหาดังโดยประกาศใช้พระราชบัญญัติการปฏิรูปที่ดินเพื่อ
เกษตรกรรม ซึ่งมีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 6 มีนาคม พ.ศ. 2518 โดยมีหลักการและเหตุผลดังนี้
ั
"ปจจุบันปรากฏว่า เกษตรกรกําลังประสบความเดือดร้อน เนื่องจากต้องสูญเสียสิทธิในที่ดิน
และกลายเป็นผู้เช่าที่ดินต้องเสีย ค่าเช่าในอัตราสูงเกินควร ที่ดินขาดการบํารุงรักษา จึงทําให้อัตราการ
ผลิตผลเกษตรกรรมอยู่ในระดับตํ่า เกษตรกรไม่ได้รับความเป็นธรรม และเสียเปรียบจากการเช่าที่ดิน

ั
จึงเป็นความจําเป็นอย่างยิ่งที่รัฐจะต้องดําเนินการแก้ไขปญหาดังกล่าวโดยด่วนที่สุด โดยวิธีการปฏิรูป
ที่ดิน เพื่อช่วยให้เกษตรกรมีที่ดินทํากินและให้การใช้ที่ดินเกิดประโยชน์มากที่สุด"

ตามมาตรา 4 แห่งพระราชบัญญัติการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 ได้กําหนด
นิยาม“การปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม” หมายความว่า การปรับปรุงเกี่ยวกับสิทธิและการถือครองใน
ที่ดินเพื่อเกษตรกรรมรวมตลอดถึงการจัดที่อยู่อาศัยในที่ดินเพื่อเกษตรกรรมนั้นโดยรัฐนําที่ดินของรัฐ

หรือที่ดินที่รัฐจัดซื้อหรือเวนคืนจากเจ้าของที่ดินซึ่งมิได้ทําประโยชน์ในที่ดินนั้นด้วยตนเอง หรือมีที่ดิน
เกินสิทธิตามพระราชบัญญัตินี้ เพื่อจัดให้แก่เกษตรผู้ไม่มีที่ดินของตนเองหรือเกษตรกรที่มีที่ดิน
เล็กน้อยไม่เพียงพอแก่การครองชีพและสถาบันเกษตรกรได้เช่าซื้อ เช่าหรือเข้าทําประโยชน์โดยรัฐให้
ั
ความช่วยเหลือในการพัฒนาอาชีพเกษตรกรรม การปรับปรุงทรัพยากรและปจจัยการผลิต ตลอดจน
การผลิตและการจําหน่ายให้เกิดผลดียิ่งขึ้น
พระราชบัญญัติปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 ในมาตรา 6 บัญญัติให้จัดตั้ง

สํานักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมขึ้นในกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เรียกโดยย่อว่า ส.ป.ก.

8‐19