Page 76 - วารสารวิชาการสิทธิมนุษยชน. ปีที่ 3 ฉบับที่ 2 (กรกฎาคม - ธันวาคม 2561)
P. 76
ปีที่ 3 ฉบับที่ 2 (กรกฎาคม - ธันวาคม 2561) 75
การนิยาม หรือการรับรู้ในเรื่องสิทธิชุมชนเป็นเงื่อนไขหนึ่งที่จะนำามาสู่การบังคับใช้กฎหมาย และ
การดำาเนินการตามบทบาทหน้าที่ของผู้เกี่ยวข้องสอดคล้องกับหลักการสิทธิชุมชน
นิย�มสิทธิชุมชนในอ่�วปัตต�นี
สิทธิชุมชนในทางปฏิบัติแม้ว่าจะเป็นเรื่องที่ชุมชนมีความเข้าใจอยู่แล้วถึงวิถีการใช้ชีวิตและการจัดการ
ทรัพยากรตามธรรมชาติเพื่อการยังชีพตามวัฒนธรรมของตน รวมไปถึงการร่วมรักษาให้คงอยู่ แต่เมื่อสังคม
มีการพัฒนาไปมีการเคลื่อนย้าย อพยพ และการเดินทางเพื่อแสวงหาทรัพยากรเพื่อตอบสนองความต้องการ
ทำาให้เกิดปัญหาในเรื่องความเข้าใจเรื่องการครอบครองสิทธิหรือการครอบครองทรัพยากรขึ้น ระหว่างคนในพื้นที่
และคนนอกพื้นที่ จากเดิมที่คนในชุมชนรับรู้และเข้าใจว่าพื้นที่ใดเป็นพื้นที่สาธารณะทุกคนสามารถมีสิทธิในการ
หาอยู่หากิน ในทรัพยากรในพื้นที่นั้น และไม่มีใครสามารถมีกรรมสิทธิ์ผูกขาดนำาไปเป็นสิทธิของตนเองได้ และ
ไม่สามารถกีดกันให้คนอื่นใช้หรือเข้าถึงทรัพยากรธรรมชาติที่เป็นของสาธารณะได้ แต่เมื่อมีสถานการณ์ดังกล่าว
เกิดขึ้น ประเด็นเรื่องสิทธิชุมชนจึงถูกหยิบยกขึ้นมาถกเถียงและการสร้างหรือให้การเรียนรู้และการรับรู้
เกี่ยวกับสิทธิชุมชน ทำาให้ต้องมีการนิยามว่าสิทธิชุมชนหมายถึงอะไร ซึ่งนิยามหรือความเข้าใจของภาคส่วนต่าง ๆ
ที่เกี่ยวข้อง นั้น รวมไปถึงการพยายามกำาหนดบทบาทหน้าที่ว่าจะเข้ามาเกี่ยวข้องอย่างไรเกี่ยวกับเรื่องสิทธิชุมชน
ในพื้นที่อ่าวปัตตานีด้วย
ผู้วิจัยแสดงให้เห็นถึงนิยามของสิทธิชุมชน ทั้งในมุมมองของชาวประมงพื้นบ้าน ชาวบ้านทั่วไป
ในพื้นที่ ดังนี้
ประช�ชนทั่วไปในอ่�วปัตต�นี
จากการศึกษาพบว่า นิยามของสิทธิชุมชนจากชาวบ้านในพื้นที่ก็มีความเข้าใจในระดับที่แตกต่าง
และหลากหลาย ในแง่มุมแรก ชาวบ้านในพื้นที่ มีความเข้าใจร่วมกันว่า สิทธิชุมชนในความหมายของสิทธิ
ในความเป็นเจ้าของร่วมหรือของสาธารณะ ทุกคนมีสิทธิร่วมกัน โดยทุกคนสามารถใช้ร่วมกันได้ ทุกคนได้รับ
เท่ากัน สิทธิที่ไม่ใช่ของใคร ที่ดินที่ไม่มีเจ้าของ ที่สาธารณะ พื้นที่ในทะเล ทะเลไม่มีเจ้าของ มัสยิด โรงเรียน
ที่ที่คนในชุมชนสามารถใช้ร่วมกันได้
ความเข้าใจของคนในพื้นที่บางส่วนเข้าใจว่าสิทธิชุมชนหรือทรัพยากรไม่จำากัดเพียงแค่
ทรัพยากรธรรมชาติในชุมชนแต่หมายรวมถึงทรัพยากรที่ได้รับการจัดสรรจากภาครัฐด้วย ก็ถือเป็นทรัพย์สิน
สาธารณะที่เมื่อรัฐมอบให้ทุกคนมีสิทธิในการได้รับประโยชน์อย่างเท่าเทียมและทั่วถึง และสิ่งนั้นเป็นสิทธิของชุมชน
เช่น การได้รับแจกปะการังเทียมและพันธุ์อนุบาลสัตว์นำ้า สิทธิในการทำาประมงชายฝั่งทะเล คือมีสิทธิในการใช้
