Page 155 - รายงานผลการศึกษาวิจัยเพื่อจัดทำข้อเสนอแนะ มาตรการหรือแนวทางในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน (ฉบับสมบูรณ์)

รายงานผลการศึกษาวิจัยเพื่อจัดท าข้อเสนอแนะ มาตรการ หรือแนวทางในการส่งเสริมและ
คุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

− การประกาศแนวเขตที่ดินของรัฐต้องมีการส ารวจที่รัดกุม ให้ความส าคัญกับการมีส่วนร่วมในทุก

1
ขั้นตอน
− ส่งเสริมการท างานของเครือข่ายกลุ่มชาติพันธุ์ โดยมีชุมชนเป็นหลักในการจัดกิจกรรม

5.2 ความมั่นคงในการถือครองที่ดิน

เอกสารขององค์การเพื่อความร่วมมือและการพัฒนาทางเศรษฐกิจ (Organisation for Economic
Co-operation and Development: OECD) ได้ให้นิยามความมั่นคงในการถือครองที่ดินว่า เป็นการที่สิทธิ

ในการใช้ทรัพยากรจะได้รับการเคารพในระยะเวลาที่เพียงพอกับการลงทุน เพื่อเป็นการสร้างแรงจูงใจในการ
2
ลงทุนกับที่ดินในระยะยาว ดังนั้น หากรัฐต้องการให้ผู้ถือครองที่ดินวางแผนการจัดการทรัพยากรหรือมีการ
ลงทุนในที่ดินหรือป่าไม้อย่างยั่งยืน คาดหวังผลได้ในระยะยาว จ าเป็นต้องมีรูปแบบสิทธิในที่ดินที่มีความมั่นคง

ในการถือครอง ซึ่งเมื่อพิจารณาถึงสภาพปัญหาของประเทศไทย การเพิ่มความมั่นคงในการถือครองที่ดิน
ประกอบด้วยองค์ประกอบส าคัญ 2 ประการ ได้แก่ (1) การคุ้มครองสิทธิในที่ดิน (2) การมีระยะเวลาที่ชัดเจน

แน่นอนพอสมควรในการถือครองที่ดิน

การคุ้มครองสิทธิในที่ดิน

สิทธิในที่ดินเป็นสหสิทธิ (a bundle of rights) เป็นกลุ่มของสิทธิที่สามารถแยกย่อยได้หลายประการ
ได้แก่ สิทธิในการเข้าถึงทรัพยากร (access) สิทธิในการใช้ประโยชน์ (withdrawal) สิทธิในการจัดการ

3
(management) สิทธิในการกีดกัน (exclusion) และสิทธิในการขายหรือยืมสิทธิอื่นๆ (alienation) ในขณะที่
กรรมสิทธิ์ (ownership) หมายถึงการมีสหสิทธิทั้งหมดนั้นอย่างครบถ้วน (a full bundle or rights) ตาม
กฎหมาย และมีความเป็นทางการ (formal) มีความแตกต่างจากการถือครองที่ดิน (tenure) ที่อาจเป็นสิทธิ

อย่างเป็นทางการ เช่น สิทธิในการเช่าหรือไม่เป็นทางการ (informal) อาทิ สิทธิครอบครอง เป็นต้น

สิทธิในทรัพย์สินเป็นสิทธิที่ก่อตั้งขึ้นตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาตรา 37

ซึ่งรับรองสิทธิของบุคคลที่จะถือครองทรัพย์สินได้ โดยให้มีการก าหนดรูปแบบการถือครองเป็นกฎหมายใน
ล าดับรองลงมา ดังนั้น รัฐจึงสามารถใช้การก่อตั้งรูปแบบการถือครองทรัพย์สินเป็นกลไกเพื่อการใช้ประโยชน์

ในที่ดินที่มีประสิทธิภาพและเป็นธรรมได้

การถือครองที่ดินจึงมีความหมายกว้างกว่าการเป็นเจ้าของกรรมสิทธิ์ (ownership) โดยหมายความ

รวมถึงรูปแบบการถือครองที่ดินนอกเหนือจากที่รับรองไว้ในกฎหมายด้วย เช่น สิทธิครอบครอง การเช่าที่ดิน
การใช้ที่ดินในลักษณะทรัพย์สินร่วม การใช้ตามฤดูกาล การถือครองที่ดินของชนพื้นเมือง การใช้ที่ดินเพื่อการ

1 ส านักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนเเห่งชาติ. (2559). “การมีส่วนร่วมของประชาชนในการก าาหนดแนวเขตที่ดินของรัฐ”.
2 Bruce, J.W. (1998). “Review of tenure terminology”. Tenure Brief. No. 1. Land Tenure Center.
3 Edella Schlager and Elinor Ostrom, “Property-Rights Regimes and Natural Resources: A Conceptual Analysis”
(Land Economics, 1992).

5-6 สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย