Page 154 - รายงานผลการศึกษาวิจัยเพื่อจัดทำข้อเสนอแนะ มาตรการหรือแนวทางในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน (ฉบับสมบูรณ์)
P. 154
บทที่ 5
แนวทางในการรับรองการให้สิทธิการใช้ประโยชน์ในที่ดิน
ยั่งยืนตามวิธีการที่กฎหมายบัญญัติ” เป็นการกล่าวถึงสิทธิที่ชุมชนจะใช้เพื่อก าหนดกติกาการ
อนุรักษ์และใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติ โดยค านึงถึงจารีตท้องถิ่นของตน ซึ่งเป็นสิทธิ
ทางเนื้อหาที่นอกจากรัฐจะละเมิดมิได้แล้ว ยังมีหน้าที่ต้องยอมรับและสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับ
จารีตท้องถิ่นนั้น
(2) “สิทธิในการเข้าชื่อกันเพื่อเสนอแนะต่อหน่วยงานของรัฐให้ด าเนินการใดอันจะเป็นประโยชน์ต่อ
ประชาชนหรือชุมชน หรืองดเว้นการด าเนินการใดอันจะกระทบต่อความเป็นอยู่อย่างสงบสุขของ
ประชาชนหรือชุมชน และได้รับแจ้งผลการพิจารณาโดยรวดเร็ว ทั้งนี้ หน่วยงานของรัฐต้อง
พิจารณาข้อเสนอแนะนั้นโดยให้ประชาชนที่เกี่ยวข้องมีส่วนร่วมในการพิจารณาด้วยตามวิธีการ
ที่กฎหมายบัญญัติ” เมื่อชุมชนมีสิทธิที่จะก าหนดกติกาการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์จากทรัพยากร
ธรรมชาติ โดยค านึงถึงจารีตท้องถิ่นของตนแล้ว ในการที่จะบังคับให้เป็นไปตามสิทธิทางเนื้อหาใน
ข้อ (1) นั้น ต้องมีสิทธิเชิงกระบวนการในข้อ (2) เพื่อเสนอแนะรัฐในเรื่องที่จะเป็นประโยชน์ และ
ขอให้ยกเว้นเรื่องที่จะกระทบสิทธิของตน ทั้งนี้ แม้จะยังไม่มีการก าหนดบัญญัติกฎหมายว่า
ประชาชนที่เกี่ยวข้องจะมีส่วนร่วมในการพิจารณาอย่างไร รัฐจะต้องน าหลักการมีส่วนร่วม
โดยทั่วไปมาใช้โดยไม่สามารถยกความไม่มีกฎหมายก าหนดรายละเอียดขึ้นมาอ้างได้
(3) “สิทธิของบุคคลและชุมชนตามวรรคหนึ่ง หมายความรวมถึงสิทธิที่จะร่วมกับองค์กรปกครองส่วน
ท้องถิ่นหรือรัฐในการด าเนินการดังกล่าวด้วย” หน่วยงานส่วนท้องถิ่นจึงมีหน้าที่ร่วมกับประชาชน
และชุมชนโดยใช้หลักการจัดการร่วม (co-management) ในการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์จาก
ทรัพยากรธรรมชาติ โดยค านึงถึงจารีตท้องถิ่น
ดังนั้น รัฐต้องมีการด าเนินการเพื่อรับรองการเข้าถึงสิทธิในการใช้ประโยชน์ที่ดินขั้นพื้นฐาน ได้แก่
สิทธิในการเข้าถึงอาหาร สิทธิในการเข้าถึงที่อยู่อาศัย สิทธิในการประกอบอาชีพ สิทธิทางวัฒนธรรม และสิทธิ
ชุมชนตามรัฐธรรมนูญ ดังนี้
− จัดท าโฉนดชุมชนเพื่อเป็นเขตสังคมและวัฒนธรรมพิเศษ โดยมีกติกาที่ก าหนดร่วมกันชัดเจน
− พิจารณาก าหนดพื้นที่เขตวัฒนธรรมพิเศษที่เอื้อต่อกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีลักษณะสังคมวัฒนธรรมจ าเพาะ
− การพิสูจน์สิทธิในที่อยู่อาศัยของชุมชนผ่านภาพถ่ายทางอากาศและด้วยวิธีอื่นๆ ที่ไม่ใช้เอกสาร
สิทธิแต่เพียงอย่างเดียว
− ให้บุคคลและชุมชนสามารถประกอบอาชีพ หา และใช้ทรัพยากร และผ่อนปรนพิเศษในการ
ประกอบอาชีพซึ่งเกี่ยวข้องกับการด ารงชีวิตตามปกติ เช่น ประมงพื้นบ้าน การเกษตรรายย่อย
เป็นต้น
สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย 5-5
