Page 132 - รายงานผลการศึกษาวิจัยเพื่อจัดทำข้อเสนอแนะ มาตรการหรือแนวทางในการส่งเสริมและคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน (ฉบับสมบูรณ์)
P. 132
บทที่ 3
สถานการณ์ในประเทศไทย
3.3 สรุป
การประกาศเขตป่าสงวน อุทยานแห่งชาติ และเขตอนุรักษ์อื่นๆ น ามาสู่การบังคับอพยพและการขับ
ไล่ประชาชนที่อยู่อาศัยในพื้นที่ดังกล่าว ซึ่งจากกรณีศึกษาใน 4 พื้นที่ข้างต้นสามารถสรุปสถานการณ์และ
สภาพปัญหาได้ดังนี้
กำรประกำศเขตเหนือที่ดินของรัฐขำดกระบวนกำรเข้ำไปมีส่วนร่วมของประชำชน
กระบวนการประกาศเขตเหนือที่ดินของรัฐตามกฎหมายนั้นขาดการเข้าไปมีส่วนร่วมของประชาชน
ที่อยู่อาศัยในพื้นที่ เช่น เดิมกระบวนการประกาศเขตอนุรักษ์นั้นไม่ได้มีการก าหนดให้มีการรับฟังความคิดเห็น
และเปิดโอกาสให้ชุมชนที่เกี่ยวข้องหรือประชาชนเข้าไปมีส่วนร่วมเพื่อประกอบการพิจารณาด าเนินการ
31
ประกาศเขตอนุรักษ์ไว้ในกฎหมาย เป็นต้น ท าให้กระบวนการประกาศเขตอนุรักษ์นั้นเกิดการละเลยโดยไม่
ค านึงถึงผลกระทบที่จะเกิดขึ้นกับประชาชนที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ดังกล่าว ซึ่งประชาชนจะทราบว่าพื้นที่ดังกล่าว
กลายเป็นเขตอนุรักษ์ก็ต่อเมื่อเจ้าหน้าที่น าหลักเขตหรือป้ายมาแสดงว่าพื้นที่ดังกล่าวได้รับการประกาศเป็นเขต
อนุรักษ์แล้ว แม้ว่าในทางกฎหมายจะให้สิทธิแก่ประชาชนในการที่จะฟ้องคดีต่อศาลเพื่อพิสูจน์การเข้าถือครอง
ที่ดินก่อนหน้าการประกาศเขตอนุรักษ์ก็ตาม แต่กระบวนการดังกล่าวสร้างความไม่สะดวกให้กับประชาชน
และก่อให้เกิดความไม่แน่นอนว่าสิทธิของประชาชนจะได้รับการรับรองโดยค าพิพากษาของศาลหรือไม่ เพราะ
ขึ้นอยู่กับการพิสูจน์พยานหลักฐาน
ผลกระทบต่อสิทธิทำงวัฒนธรรม
ในเชิงวัฒนธรรมการประกาศเขตอนุรักษ์ต่างๆ ทับที่ดินที่ประชาชนท าประโยชน์อยู่นั้นส่งผลต่อ
วิถีชีวิตของประชาชนในลักษณะที่สร้างข้อจ ากัดในการด ารงชีวิตในวิถีดั้งเดิม เช่น กรณีของชาวกะเหรี่ยงที่มี
วิถีชีวิตในการท าเกษตรแบบไร่หมุนเวียน แต่เมื่อมีการประกาศเขตอุทยานแห่งชาติและถูกจ ากัดสิทธิในการใช้
ประโยชน์ที่ดินตามวิถีชีวิตดั้งเดิม กรณีของชาวเลที่วิถีชีวิตผูกพันกับการท าประมงเพื่อยังชีพ การประกาศเขต
อุทยานแห่งชาติครอบคลุมพื้นที่ทางทะเลเป็นเหตุให้ชาวเลไม่สามารถท าการประมงเพื่อยังชีพได้ เป็นต้น
ซึ่งในทางกฎหมายบรรดาสิทธิทั้งหลายเหล่านี้ได้รับรองไว้ในรัฐธรรมนูญ แต่ในทางปฏิบัติหน่วยงานของรัฐ
ไม่ได้ค านึงถึงสิทธิทางวัฒนธรรม และมองว่าวิถีชีวิตดังกล่าวเป็นการท าลายทรัพยากรธรรมชาติ ไม่สมควรให้
ด าเนินวิถีชีวิตในลักษณะดังกล่าวอีกต่อไป
31 ในปัจจุบันพระราชบัญญัติอุทยานแห่งชาติ พ.ศ. 2562 มาตรา 8 ได้ก าหนดให้กรมอุทยาน สัตว์ป่า และพันธุ์พืชในการก าหนดให้
บริเวณใดเป็นอุทยานแห่งชาติ หรือการขยายอุทยานแห่งชาติ หรือการเพิกถอนอุทยานแห่งชาติไม่ว่าบางส่วนหรือทั้งหมดจะต้องให้
มีการรับฟังความคิดเห็นและการมีส่วนร่วมของผู้มีส่วนได้เสียชุมชนที่เกี่ยวข้องและประชาชน.
สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย 3-21
