Page 168 - รายงานการศึกษา ปัญหาและผลกระทบด้านสิทธิมนุษยชนจากนโยบายของรัฐบาลในการประกาศสงครามต่อสู้เพื่อเอาชนะยาเสพติด เมื่อปี พ.ศ. 2546

๑๕๑

๒) ข้อยกเว้น: ศำลอำจรับคดีไว้พิจำรณำในกรณีพิเศษ
ศาลอาญาระหว่างประเทศอาจจะรับคดีไว้พิจารณาก็ได้ แม้คดีนั้นจะได้มีการ

ด าเนินการอย่างใดอย่างหนึ่งหรืออยู่ในเขตอ านาจของรัฐที่การก่ออาชญากรรมร้ายแรงได้กระท าลง
ในกรณีที่รัฐที่เกี่ยวข้องนั้น “ไม่สมัครใจ” (unwilling) หรือ “ไม่สามารถ” (unable) ที่จะท าการสอบสวน
หรือฟ้องร้องด าเนินคดีได้อย่างแท้จริง (genuinely)
ประเด็นปัญหาที่จะต้องพิจารณาต่อมาจึงมีว่า ศาลอาญาระหว่างประเทศจะ
พิจารณาอย่างไรส าหรับกรณีพิเศษในแต่ละกรณี กล่าวคือ ๒.๑) การพิจารณาความไม่สมัครใจของรัฐ และ

๒.๒) การพิจารณาความไม่สามารถของรัฐ
๒.๑) กำรพิจำรณำควำมไม่สมัครใจของรัฐ (unwillingness)
เพื่อที่จะวินิจฉัยความไม่สมัครใจในคดีใดคดีหนึ่ง ศาลอาญาระหว่างประเทศ

จะต้องพิจารณาว่ามีกรณีใดกรณีหนึ่งดังต่อไปนี้ปรากฏอยู่หรือไม่โดยค านึงถึงหลักแห่งความยุติธรรม (the
principles of due process) ซึ่งเป็นที่ยอมรับโดยกฎหมายระหว่างประเทศ ทั้งนี้ ตามที่ก าหนดไว้ใน
๓๙๑
ข้อ ๑๗ วรรคสอง
■ กระบวนการพิจารณาที่ได้ด าเนินการหรือก าลังด าเนินการ หรือได้มี
ค าตัดสินของรัฐ เพื่อความมุ่งประสงค์ที่จะปกป้องบุคคลซึ่งเกี่ยวข้องจากความรับผิดทางอาญาส าหรับ
อาชญากรรมภายในเขตอ านาจศาล
■ มีความล่าช้าที่ไม่สมเหตุผล (an unjustified delay) ในกระบวนการ
พิจารณา ซึ่งตามสภาพการณ์แล้ว ไม่สอดคล้องกับเจตนารมณ์ที่จะอ านวยความยุติธรรมแก่บุคคลที่

เกี่ยวข้อง
■ กระบวนการพิจารณามิได้ด าเนินการหรือมิได้ก าลังด าเนินการอย่างเป็น
อิสระ (independently) หรือมิได้ด าเนินไปอย่างเป็นกลาง (impartially) และกระบวนการพิจารณานั้น
ได้ด าเนินการ หรือก าลังด าเนินการในลักษณะซึ่งตามสภาพการณ์แล้ว ไม่สอดคล้องกับเจตนารมณ์ที่จะ

อ านวยความยุติธรรมแก่บุคคลที่เกี่ยวข้อง
อย่างไรก็ตาม อาจสังเกตได้ว่าประเด็นพิจารณาประการแรกนั้นอาจก่อให้เกิด
ความยากล าบากแก่ศาลในการประเมินเจตนาของเจ้าหน้าที่ของรัฐต่างๆ (ไม่ว่าจะเป็นฝ่ายตุลาการ บริหาร

นิติบัญญัติ) ส่วนประเด็นพิจารณาสองประการหลังน่าจะพอสังเกตได้ชัดแจ้งกว่าจากพฤติการณ์ต่างๆ
ที่เกิดขึ้นในกระบวนการพิจารณา ทั้งนี้ ประเด็นที่จะต้องพิจารณาต่างๆ ดังกล่าวจะต้องอยู่บนพื้นฐานของ
กระบวนการพิจารณาและปัจจัยต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง มิได้พิจารณาจากผลของคดีหรือการสอบสวนคดี
๒.๒) กำรพิจำรณำกรณีควำมไม่สำมำรถของรัฐ (inability)
เพื่อที่จะวินิจฉัยเกี่ยวกับความไม่สามารถของรัฐในคดีใดคดีหนึ่ง ศาลอาญา

ระหว่างประเทศจะต้องพิจารณาว่ารัฐไม่สามารถที่จะได้มาซึ่งผู้ต้องหาหรือพยานหลักฐานที่จ าเป็น หรือ
ความไม่สามารถอย่างอื่นอันท าให้ไม่สามารถที่จะด าเนินการตามกระบวนการพิจารณาคดีได้ด้วยกระบวน
ยุติธรรมแห่งรัฐ ด้วยสาเหตุเกี่ยวกับความล้มเหลวโดยสิ้นเชิงหรือในสาระส าคัญ (a total or substantial

๓๙๑
Rome Statute, Article 17 Issues of admissibility, paragraph 2.