Page 8 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อมเพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน
P. 8
ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อม
เพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน
๒) การเขียนในรูปแบบของสิทธิเชิงกระบวนการ (Procedural Rights) - จ�าแนกออกได้เป็น ๓ ประเภท คือ
สิทธิในการเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร สิทธิในการมีส่วนร่วมสาธารณะในการตัดสินใจ และสิทธิในการเข้าถึงความยุติธรรมใน
คดีสิ่งแวดล้อม
๓) การเขียนในรูปแบบของหน้าที่ของประชาชนในการปกป้องสิ่งแวดล้อม
๔) การเขียนในรูปแบบของหน้าที่ของรัฐในการปกป้องสิ่งแวดล้อม
ข้อค้นพบและแนวทางในการสนับสนุนสิทธิชุมชนและสิทธิในสิ่งแวดล้อมให้เป็นจริงในสังคมไทยภายใต้บริบท
สากลและบริบทประเทศในการบัญญัติเนื้อหาเกี่ยวกับเรื่องสิทธิในสิ่งแวดล้อมในรัฐธรรมนูญไทยเปรียบเทียบรัฐธรรมนูญ
ในอดีตกับรัฐธรรมนูญในอนาคต สรุปได้ดังนี้
รัฐธรรมนูญในอดีต รัฐธรรมนูญในอนาคต
ไม่เคยบัญญัติเรื่องสิทธิเชิงเนื้อหา ไม่ว่าจะเป็นสิทธิใน สิทธิที่มีอยู่แล้วก็ให้มีอยู่ต่อไป เช่น กรณีของสิทธิชุมชน
สิ่งแวดล้อมที่ดี หรือสิทธิที่จะอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดี
รัฐธรรมนูญ ๒๕๔๐ และรัฐธรรมนูญ ๒๕๕๐ บัญญัติ ควรมีกฎหมายล�าดับรองเขียนขยายความว่าสิทธิชุมชน
เรื่องสิทธิชุมชน แต่เป็นสิทธิในการมีส่วนร่วมกับรัฐเพื่อ ตามความหมายในรัฐธรรมนูญว่ามีเงื่อนไขการน�าไปใช้
จัดการทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นสิทธิเชิง อย่างไรบ้างตามแนวคิดที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและ
กระบวนการ ไม่ใช่สิทธิเชิงเนื้อหา สอดคล้องกับการพัฒนาที่ยั่งยืนแบบไทย
รัฐธรรมนูญ ๒๕๕๐ ได้บัญญัติเรื่องสิทธิของบุคคล แต่ เรื่องสิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดีหรือสิทธิที่จะมีชีวิตอยู่ใน
เป็นสิทธิในการมีส่วนร่วมกับรัฐและชุมชนเพื่อจัดการ สิ่งแวดล้อมที่ดี ถ้าจะให้บัญญัติขึ้นใหม่ก็สามารถท�าได้
ทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นสิทธิเชิง เพียงแต่จะต้องเขียนเชื่อมโยงให้ดีกับเรื่องสิทธิชุมชนที่มี
กระบวนการ ไม่ใช่สิทธิเชิงเนื้อหา อยู่เดิมในรัฐธรรมนูญ เพราะสิทธิชุมชนเป็นสิทธิเชิงกลุ่ม
รัฐธรรมนูญ ๒๕๔๐ และรัฐธรรมนูญ ๒๕๕๐ บัญญัติ ควรบัญญัติเรื่องสิทธิเชิงกระบวนการส�าหรับกรณี
เรื่องสิทธิเชิงกระบวนการทั้งสามแบบ ซึ่งได้แก่ สิทธิใน สิ่งแวดล้อมเป็นการเฉพาะทั้งสามเรื่อง ได้แก่ สิทธิในข้อมูล
ข้อมูลข่าวสาร สิทธิในการมีส่วนร่วม และสิทธิในการเข้า สิ่งแวดล้อม สิทธิมีส่วนร่วมในการตัดสินใจเรื่องที่มีผล
ถึงกระบวนการยุติธรรม ส�าหรับกรณีทั่ว ๆ ไป ซึ่งรวมถึง กระทบต่อสิ่งแวดล้อม และสิทธิในการเข้าถึงกระบวนการ
การน�ามาใช้กับกรณีสิ่งแวดล้อมด้วย ยกเว้น สองกรณีที่ ยุติธรรมทางสิ่งแวดล้อม
บัญญัติไว้ส�าหรับเรื่องสิ่งแวดล้อมเป็นการเฉพาะ คือ สิทธิ
ในข้อมูลข่าวสารและสิทธิมีส่วนร่วมในการตัดสินใจใน
กระบวนการประเมินผลกระทบสิ่งแวดล้อม กับสิทธิของ
ชุมชนในการฟ้องหน่วยงานรัฐ หากไม่ด�าเนินการในการ
คุ้มครองสิทธิชุมชนตามที่รัฐธรรมนูญก�าหนด
7
