Page 5 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อมเพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

ส�ำนักงำนคณะกรรมกำรสิทธิมนุษยชนแห่งชำติ

บทสรุปผู้บริหำร

ควำมเป็นมำ

ในปัจจุบัน สังคมไทยเริ่มตระหนักถึงความส�าคัญของการคุ้มครองสิ่งแวดล้อม เจ้าหน้าที่รัฐ นักวิชาการ ตลอดจน

นักเคลื่อนไหวด้านสิ่งแวดล้อมจ�านวนหนึ่งจึงน�าเอาประเด็นเรื่องสิทธิมนุษยชน (Human Rights) มาใช้อ้างอิงเพื่อสนับสนุน
หรือผลักดันให้มีการปกป้องสิ่งแวดล้อม โดยมักมีการกล่าวอ้างว่า “สิทธิในสิ่งแวดล้อม (Right to Environment)” หรือ
“สิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดี (Right to Good Environment) ได้รับการรับรองในฐานะสิทธิมนุษยชนประเภทหนึ่ง ดังนั้น

การท�าลายหรือการท�าให้เสื่อมโทรมซึ่งสิ่งแวดล้อมจึงเป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนด้วย” ซึ่งการกล่าวอ้างดังกล่าวต้องการ
การศึกษาและค�าอธิบายในทางวิชาการประกอบ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติมีหน้าที่โดยตรงเกี่ยวกับ
การคุ้มครองการละเมิดสิทธิมนุษยชนในประเทศไทย จึงมอบหมายให้ศูนย์วิจัยกฎหมายและการพัฒนา คณะนิติศาสตร์

จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ท�าการศึกษาวิจัยในเรื่องดังกล่าว

แนวคิด หลักกำร และทฤษฎีเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชน

ในทางวิชาการนั้น สิทธิบางประเภทมีฐานะเป็นสิทธิมนุษยชน แต่สิทธิบางประเภทไม่ได้มีฐานะเป็นสิทธิมนุษยชน

แม้การให้นิยามค�าว่า “สิทธิมนุษยชน” ยังมีข้อถกเถียงทางวิชาการระหว่างสองส�านักความคิดทางกฎหมาย คือ ส�านัก
กฎหมายธรรมชาติ กับส�านักกฎหมายฝ่ายบ้านเมือง แต่สิ่งที่ยอมรับกัน คือ ลักษณะส�าคัญของสิทธิมนุษยชนมี ๓

ประการ ได้แก่ มีความเป็นสากล (Universal) ไม่สามารถแบ่งแยกได้ (Indivisible) และมีความเชื่อมโยงและสัมพันธ์กัน
(Interdependent and Interrelated) เนื่องจากสิทธิมนุษยชนเป็นสิทธิที่ไม่อาจแยกพิจารณาออกจากกันโดยอิสระได้
ในการน�าสิทธิประเภทหนึ่งไปใช้จะต้องพิจารณาถึงผลที่อาจเกิดขึ้นต่อสิทธิประเภทอื่นด้วย และการละเมิดสิทธิประเภท

หนึ่งอาจมีผลกระทบต่อการละเมิดสิทธิอีกประเภทหนึ่งหรือหลายประเภทด้วย

นอกจากนี้ สิทธิมนุษยชนยังแบ่งออกเป็น ๓ ช่วง ได้แก่ สิทธิมนุษยชน ช่วงที่ ๑ ซึ่งได้แก่สิทธิพลเมือง (Civil

Rights) และสิทธิทางการเมือง (Political Rights) สิทธิมนุษยชน ช่วงที่ ๒ ซึ่งได้แก่สิทธิทางสังคม (Social Rights) สิทธิ
ทางเศรษฐกิจ (Economic Rights) และสิทธิทางวัฒนธรรม (Cultural Rights) และสิทธิมนุษยชน ช่วงที่ ๓ ซึ่งได้แก่
สิทธิเชิงกลุ่ม (Collective Rights) เช่น สิทธิในการพัฒนา (Right to Development) สิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดี (Right to

Good Environment) โดยสิทธิมนุษยชนในช่วงที่ ๓ นั้น ปัจจุบันยังเป็นที่ถกเถียงในวงวิชาการและการปฏิบัติของนานา
ประเทศ

สิทธิมนุษยชนแบ่งออกเป็น ๒ ประเภท คือ สิทธิเชิงเนื้อหา (Substantive Rights) ซึ่งหมายถึงสิทธิที่มี
เนื้อหาเป็นของตัวเองโดยสมบูรณ์ เช่น สิทธิในชีวิต (Right to Life) สิทธิในสุขภาพ (Right to Health) กับสิทธิเชิง

กระบวนการ (Procedural Rights) ซึ่งหมายถึงสิทธิที่ท�าหน้าที่เชิงกระบวนการ และใช้เป็นเครื่องมือในการขับเคลื่อนไปสู่
การคุ้มครองสิทธิเชิงเนื้อหา เช่น สิทธิในการเข้าถึงข้อมูลข่าวสาร (Right to Information) สิทธิในการมีส่วนร่วมตัดสินใจ

(Right to Participation in Decision-Making Process) และสิทธิในการเข้าถึงกระบวนการยุติธรรม (Right to
Access to Justice)

4