Page 4 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อมเพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน
P. 4
ค�ำน�ำ
แม้กฎหมายสิ่งแวดล้อมระหว่างประเทศ จะมีการบัญญัติรับรองถึงความสัมพันธ์ระหว่าง “มนุษย์” กับ
“สิ่งแวดล้อม” หรือกล่าวถึงความส�าคัญของ “สิ่งแวดล้อม” ต่อ “สิทธิมนุษยชน” แต่ยังไม่มีการรับรองสิทธิใน
สิ่งแวดล้อมในฐานะสิทธิมนุษยชนประเภทหนึ่งเป็นการเฉพาะ ในกรณีประเทศไทย รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
ฉบับที่ผ่านมา (ปี ๒๕๔๐ และ ๒๕๕๐) ได้บัญญัติถึง “สิทธิชุมชน” ในฐานะ “สิทธิเชิงกลุ่ม (Collective Rights)”
ไว้อย่างชัดเจนในระดับหลักการ โดยเป็นการให้สิทธิแก่ชุมชนในการมีส่วนร่วมกับรัฐในการจัดการ บ�ารุงรักษา และ
ใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติอย่างสมดุลและยั่งยืน แต่รัฐธรรมนูญทั้งสองฉบับยังไม่ได้บัญญัติเรื่อง “สิทธิใน
สิ่งแวดล้อม (Right to Environment)” ในฐานะ “สิทธิเชิงปัจเจก (Individual Rights)” แต่อย่างใด อย่างไรก็ดี
การสนับสนุนให้ประชาชนสามารถด�ารงชีวิตอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดีได้บรรจุอยู่ในบทบัญญัติของกฎหมาย แต่อยู่ใน
ฐานะที่เป็นเป้าประสงค์หรือเงื่อนไขของประเด็นสิทธิอื่น
ที่ผ่านมา พบว่าเจ้าหน้าที่รัฐ นักวิชาการ ตลอดจนนักเคลื่อนไหวด้านสิ่งแวดล้อมจ�านวนหนึ่ง น�าเอาประเด็น
เรื่องสิทธิมนุษยชน (Human Rights) มาใช้อ้างอิงเพื่อสนับสนุนหรือผลักดันให้มีการปกป้องสิ่งแวดล้อม โดยมักมี
การกล่าวอ้างว่า “สิทธิในสิ่งแวดล้อม (Right to Environment)” หรือ “สิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดี (Right to Good
Environment) ได้รับการรับรองในฐานะสิทธิมนุษยชนประเภทหนึ่ง ดังนั้น การท�าลายหรือการท�าให้เสื่อมโทรม
ซึ่งสิ่งแวดล้อมจึงเป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนด้วย” ซึ่งการกล่าวอ้างดังกล่าว จ�าเป็นต้องอาศัยค�าอธิบายในทาง
วิชาการประกอบ
ดังนั้น เพื่อให้ได้องค์ความรู้เกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนในมิติของสิ่งแวดล้อม เพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่
ชัดเจน ตลอดจนได้แนวทางที่เหมาะสมในการใช้สิทธิต่าง ๆ ที่มีอยู่เพื่อคุ้มครอง จัดการ และพัฒนาสิ่งแวดล้อมอย่าง
มีประสิทธิภาพ ส�านักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติจึงร่วมกับจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (คณะนิติศาสตร์)
โดยมี ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร. คนึงนิจ ศรีบัวเอี่ยม เป็นหัวหน้าโครงการ ด�าเนินการศึกษาวิจัย เรื่อง “ความสัมพันธ์
ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อมเพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน” เพื่อศึกษา
พัฒนาการและสร้างองค์ความรู้เกี่ยวกับการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมระหว่างประเทศในมิติสิทธิมนุษยชน สร้างความ
เข้าใจเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนกับการคุ้มครองสิ่งแวดล้อม รวมทั้งการเฝ้าระวังสถานการณ์การละเมิด
สิทธิมนุษยชนด้านสิ่งแวดล้อมและการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวข้องให้มีความชัดเจนมากยิ่งขึ้น อย่างไรก็ตาม
เนื่องจากการศึกษาวิจัยเรื่องนี้ได้ด�าเนินการเสร็จสิ้นก่อนมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช ๒๕๖๐ เนื้อหาในรายงานฯ จึงเป็นการอ้างอิงรัฐธรรมนูญฉบับก่อนหน้า
ส�านักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติหวังเป็นอย่างยิ่งว่า หนังสือรายงานการศึกษาวิจัยเล่มนี้
จะท�าให้ทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง ไม่ว่าจะเป็นคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เจ้าหน้าที่ส�านักงานคณะกรรมการ
สิทธิมนุษยชนแห่งชาติ หน่วยงานต่าง ๆ ทั้งภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสังคม ภาควิชาการ ตลอดจนประชาชน
ทั่วไป ได้มีความรู้ ความเข้าใจเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนกับการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมที่ชัดเจนยิ่งขึ้น
ส�ำนักงำนคณะกรรมกำรสิทธิมนุษยชนแห่งชำติ
กันยำยน ๒๕๖๐
