Page 228 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อมเพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

ความสัมพันธ์ระหว่างสิทธิมนุษยชนและสิ่งแวดล้อม
เพื่อการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนที่เกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน

เป็นราย ๆ ไป หรือจะร่วมกันเรียกร้องก็ได้ แต่การพิจารณาคุ้มครองสิทธิย่อมต้องพิจารณาตามความร้ายแรงแห่งการกระทบ

สิทธิเป็นรายกรณีไป
การอ้างสิทธิประเภทนี้ต่อรัฐ มักจะเป็นการอ้างสิทธิในเชิงปฏิเสธ (Negative Rights) ผู้ทรงสิทธิจะ

เรียกร้องได้เมื่อถูกกระทบสิทธิให้อาจเสียหาย หรือมีการท�าให้เกิดความเสียหายต่อตนเอง โดยเรียกร้องให้รัฐคุ้มครองจาก
การที่จะไม่ถูกกระท�าความเสียหายจากการได้มีชีวิตอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ไม่ท�าลายสุขภาพเกินปกติ เช่น การเรียกร้องเมื่อมี
การปล่อยมลพิษออกมาจนท�าลายสุขภาพของผู้ถูกกระทบสิทธิ หรือการตัดไม้ท�าลายป่าจนท�าให้เกิดน�้าท่วมมีผู้คนล้มตาย

ผู้ถูกกระทบสิทธิย่อมมีสิทธิในการเรียกร้องให้รัฐคุ้มครองสิทธิเช่นว่านี้ได้
สิทธิในเชิงปฏิเสธเช่นว่านี้ อาจน�าสิทธิมนุษยชนที่มีอยู่มาใช้บังคับได้โดยอนุโลมก็อาจเป็นการเพียงพอได้
ตามที่ศาลสิทธิมนุษยชนแห่งยุโรปได้มีค�าพิพากษาคุ้มครองสิทธิในชีวิต สิทธิในทรัพย์สิน สิทธิในชีวิตส่วนตัวและครอบครัว

เป็นต้น โดยการละเมิดสิทธิเช่นว่านี้จะอาศัยมาตรฐานขั้นต�่าที่รัฐควรจะต้องกระท�า โดยอาศัยฐานที่ว่าเมื่อเปรียบเทียบ
ประโยชน์ระหว่างสิทธิส่วนตนกับกับผลประโยชน์ของสังคมโดยส่วนรวมแล้ว การคุ้มครองสิทธิมนุษยชนจะต้องอยู่ในระดับ
ที่สมดุลกัน จะเห็นได้ว่า แม้จะมีอนุสัญญา Aarhus ที่ก�าหนดให้มีสิทธิในการมีชีวิตอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ไม่ท�าลายสุขภาพ แต่

ศาลสิทธิมนุษยชนแห่งยุโรปยังคงใช้สิทธิมนุษยชนข้างเคียงในการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมอยู่ในปัจจุบัน อย่างไรก็ดี ยังคงมีบาง
คดีที่ศาลได้วางหลักไว้ว่าการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนอาจต้องคุ้มครองในเชิงบวกด้วย แต่ก็เป็นการวินิจฉัยโดยการปรับใช้สิทธิ

ข้างเคียงที่มิใช่สิทธิในสิ่งแวดล้อม

๒) สิทธิในสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมต่อประชาชน

สิทธิในสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมต่อประชาชน ตามแนวทางนี้ ถือเป็นสิทธิในเชิงบวก (Positive Rights)
โดยที่รัฐจะต้องจัดให้มีสิ่งแวดล้อมที่สะอาดปราศจากมลพิษตามมาตรฐานที่สูงที่สุดเท่าที่รัฐจะสามารถท�าได้ โดยที่ประชาชน

ไม่จ�าเป็นต้องได้รับความเสียหายจากการถูกกระทบสิทธิ เพียงแต่รัฐไม่จัดให้มีสิ่งแวดล้อมที่สะอาดตามมาตรฐานสูงที่สุดก็
ถือว่าประชาชนถูกกระทบสิทธิ และประชาชนมีสิทธิเรียกให้รัฐคุ้มครองสิทธิในสิ่งแวดล้อมนี้ได้ ดังนั้น สิทธิในสิ่งแวดล้อมที่
สะอาดตามแนวทางนี้จึงเป็นสิทธิเชิงกลุ่มหรือสิทธิร่วมกันของประชาชน (Collective Rights) มีข้อสังเกตว่า สิทธิประเภทนี้

มักโยงเข้าไปพิจารณาร่วมกันกับสิทธิในการพัฒนาซึ่งเป็นสิทธิเชิงกลุ่มเช่นเดียวกัน โดยถือว่าการคุ้มครองสิทธิในสิ่งแวดล้อม
ที่สะอาดจะน�าไปสู่การเคารพ และคุ้มครองสิทธิในการพัฒนาได้เป็นอย่างดี ซึ่งเหมาะสมกับประเทศพัฒนาน้อยจนถึงประเทศ
ก�าลังพัฒนาที่ประสงค์คุ้มครองสิทธิในการพัฒนาให้ได้รับการเคารพมากยิ่งขึ้น

๓) การคุ้มครองสิ่งแวดล้อมเพื่อการเติมเต็มสิทธิมนุษยชน (Human Rights and the Environmental
Protection)

แท้จริงแล้วเป้าหมายของสิ่งแวดล้อมก็คือการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมให้ดีที่สุดเพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน
ดังนั้นการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมเพื่อการเติมเต็มสิทธิมนุษยชนถือเป็นวิธีการที่สามารถด�าเนินการไปได้ทันทีโดยไม่จ�าเป็นต้อง

น�าสิทธิในสิ่งแวดล้อมไปคุ้มครองในฐานะสิทธิมนุษยชนแต่อย่างใด ทั้งนี้ ไม่ว่าประเทศต่าง ๆ จะยอมรับว่าสิทธิในสิ่งแวดล้อม
เป็นสิทธิมนุษยชนหรือไม่ก็ตาม สอดคล้องกับแนวทางขององค์การสหประชาชาติที่เห็นว่าการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมถือเป็นสิ่ง
ที่จ�าเป็นต้องกระท�าเพื่อให้การคุ้มครองสิทธิมนุษยชนมีความสมบูรณ์ โดยค�าว่าสิทธิมนุษยชนมีความสมบูรณ์นี้ อาจหมายถึง

สิทธิในสิ่งแวดล้อม หรือสิทธิข้างเคียงของการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมก็ได้ เช่น สิทธิในชีวิต สิทธิในน�้า สิทธิในอาหาร สิทธิใน
สุขภาพ สิทธิในความเป็นส่วนตัวและชีวิตครอบครัว สิทธิในทรัพย์สิน สิทธิเชิงกระบวนการ เป็นต้น

227