Page 141 - รายงานการศึกษา ปัญหาและผลกระทบด้านสิทธิมนุษยชนจากนโยบายของรัฐบาลในการประกาศสงครามต่อสู้เพื่อเอาชนะยาเสพติด เมื่อปี พ.ศ. 2546
P. 141
๑) หลัก: ศาลไม่ใช้เขตอ�านาจเหนือคดีที่มีการด�าเนินการแล้ว
โดยหลักแล้ว หากมีการด�าเนินการใดๆ เกี่ยวกับคดีที่อยู่ในเขตอ�านาจศาลแล้ว
ศาลจะไม่รับคดีนั้นไว้พิจารณา ทั้งนี้ เพื่อมิให้เปิดปัญหาทับซ้อนเกี่ยวกับศาลที่มีอ�านาจพิจารณาคดี โดยนัยดังกล่าว ศาลจะไม่รับ
390
คดีไว้พิจารณาเมื่อมีเหตุอย่างใดอย่างหนึ่งดังต่อไปนี้ ดังที่ก�าหนดไว้ในข้อ ๑๗ วรรคหนึ่ง แห่งธรรมนูญกรุงโรมฯ เกิดขึ้น
• คดี (ที่อยู่ในเขตอ�านาจของศาล) นั้นก�าลังอยู่ในระหว่างการสอบสวนหรือฟ้องร้อง
ด�าเนินคดีโดยรัฐซึ่งมีเขตอ�านาจเหนือคดีนั้น
• คดีนั้นได้รับการสอบสวนโดยรัฐซึ่งมีเขตอ�านาจเหนือคดี และรัฐได้ตัดสินใจที่จะ
ไม่ฟ้องร้องด�าเนินคดีบุคคลที่เกี่ยวข้อง
• บุคคลที่เกี่ยวข้องได้ถูกพิจารณาคดีแล้วส�าหรับการกระท�าซึ่งเป็นมูลของค�าฟ้อง
• คดีไม่มีน�้าหนักเพียงพอที่จะเป็นเหตุผลให้ศาลอาญาระหว่างประเทศด�าเนินคดี
ต่อไป
๒) ข้อยกเว้น: ศาลอาจรับคดีไว้พิจารณาในกรณีพิเศษ
ศาลอาญาระหว่างประเทศอาจจะรับคดีไว้พิจารณาก็ได้ แม้คดีนั้นจะได้มีการ
ด�าเนินการอย่างใดอย่างหนึ่งหรืออยู่ในเขตอ�านาจของรัฐที่การก่ออาชญากรรมร้ายแรงได้กระท�าลง ในกรณีที่รัฐที่เกี่ยวข้องนั้น “ไม่
สมัครใจ” (unwilling) หรือ “ไม่สามารถ” (unable) ที่จะท�าการสอบสวนหรือฟ้องร้องด�าเนินคดีได้อย่างแท้จริง (genuinely)
ประเด็นปัญหาที่จะต้องพิจารณาต่อมาจึงมีว่า ศาลอาญาระหว่างประเทศจะ
พิจารณาอย่างไรส�าหรับกรณีพิเศษในแต่ละกรณี กล่าวคือ ๒.๑) การพิจารณาความไม่สมัครใจของรัฐ และ ๒.๒) การพิจารณากรณี
ความไม่สามารถของรัฐ
๒.๑) การพิจารณาความไม่สมัครใจของรัฐ (unwillingness)
เพื่อที่จะวินิจฉัยความไม่สมัครใจในคดีใดคดีหนึ่ง ศาลอาญาระหว่างประเทศ
จะต้องพิจารณาว่ามีกรณีใดกรณีหนึ่งดังต่อไปนี้ปรากฏอยู่หรือไม่ โดยค�านึงถึงหลักแห่งความยุติธรรม (the principles of due
process) ซึ่งเป็นที่ยอมรับโดยกฎหมายระหว่างประเทศ ทั้งนี้ ตามที่ก�าหนดไว้ในข้อ ๑๗ วรรคสอง 391
• กระบวนการพิจารณาที่ได้ด�าเนินการหรือก�าลังด�าเนินการ หรือได้มีค�าตัดสิน
ของรัฐ เพื่อความมุ่งประสงค์ที่จะปกป้องบุคคลซึ่งเกี่ยวข้องจากความรับผิดทางอาญาส�าหรับอาชญากรรมภายในเขตอ�านาจศาล
• มีความล่าช้าที่ไม่สมเหตุผล (an unjustified delay) ในกระบวนการ
พิจารณา ซึ่งตามสภาพการณ์แล้ว ไม่สอดคล้องกับเจตนารมณ์ที่จะอ�านวยความยุติธรรมแก่บุคคลที่เกี่ยวข้อง
• กระบวนการพิจารณามิได้ด�าเนินการหรือมิได้ก�าลังด�าเนินการอย่างเป็น
อิสระ (independently) หรือมิได้ด�าเนินไปอย่างเป็นกลาง (impartially) และกระบวนการพิจารณานั้นได้ด�าเนินการ หรือก�าลัง
ด�าเนินการในลักษณะซึ่งตามสภาพการณ์แล้ว ไม่สอดคล้องกับเจตนารมณ์ที่จะอ�านวยความยุติธรรมแก่บุคคลที่เกี่ยวข้อง
อย่างไรก็ตาม อาจสังเกตได้ว่าประเด็นพิจารณาประการแรกนั้นอาจก่อ
ให้เกิดความยากล�าบากแก่ศาลในการประเมินเจตนาของเจ้าหน้าที่ของรัฐต่างๆ (ไม่ว่าจะเป็นฝ่ายตุลาการ บริหาร นิติบัญญัติ) ส่วน
ประเด็นพิจารณาสองประการหลังน่าจะพอสังเกตได้ชัดแจ้งกว่าจากพฤติการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นในกระบวนการพิจารณา ทั้งนี้ ประเด็นที่
จะต้องพิจารณาต่างๆ ดังกล่าวจะต้องอยู่บนพื้นฐานของกระบวนการพิจารณาและปัจจัยต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง มิได้พิจารณาจากผลของคดี
หรือการสอบสวนคดี
390
Rome Statute, Article 17 Issues of admissibility, paragraph 1.
391
Rome Statute, Article 17 Issues of admissibility, paragraph 2.
120
ปัญหาและผลกระทบด้านสิทธิมนุษยชนจากนโยบายของรัฐบาลในการประกาศสงครามต่อสู้เพื่อเอาชนะยาเสพติด เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๔๖
