Page 33 - รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง เพื่อปรับปรุงแก้ไขนโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนด้านที่ดินและป่า

สํานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ
National Human Rights Commission of Thailand

สิทธิชุมชนจึงเปนการกําหนดหนาที่ของรัฐที่ตองใหการรับรองและคุมครองในกฎหมายของรัฐ

ใหเทาเทียมกับสิทธิดานอื่น ๆ ดวย หรืออาจกลาวไดวา สิทธิชุมชนจะตองมีสถานะทางกฎหมายที่เทาเทียมกับสิทธิ
และเสรีภาพดานอื่น ๆ ที่รัฐใหการรับรองอยูแลว โดยมิไดมีสถานะที่เหนือกวาสิทธิและเสรีภาพในดานอื่น ๆ หรือมี

สถานะอํานาจเหนือรัฐ ดังนั้น ในการตรากฎหมาย การใชกฎหมาย และการตีความกฎหมายของรัฐนั้น จึงควรเปน
ไปในลักษณะการยอมรับวาสิทธิชุมชนก็มีสถานะที่เทาเทียมกับสิทธิและเสรีภาพดานอื่น ๆ ภายในรัฐดวยเชนกัน

1) สิทธิในการจัดการและใชประโยชนทรัพยากรธรรมชาติ
รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 ไดกําหนดสิทธิในทรัพยากรธรรมชาติ

ของชุมชนเอาไว 3 ประการ ไดแก สิทธิในการจัดการ สิทธิในการบํารุงรักษา และสิทธิในการใชประโยชน
ทรัพยากรธรรมชาติ ทั้งนี้ สิทธิในทรัพยากรธรรมชาติทั้ง 3 ประการนี้ไมไดเปนสิทธิเด็ดขาดโดยสมบูรณของชุมชน

เพราะรัฐธรรมนูญไดกําหนดใหสิทธิเหลานี้ตองอยูภายใต “การมีสวนรวม” ดวย
ดังนั้น สิทธิที่จะมีสวนรวมในการจัดการ การบํารุงรักษา และการใชประโยชนจากทรัพยากร

ธรรมชาติ สิ่งแวดลอม และความหลากหลายทางชีวภาพอยางสมดุลและยั่งยืน จึงหมายถึง สิทธิในการ
มีสวนรวมไดเสียรวมกับผูอื่นในการดําเนินการเพื่อใหเกิดความเจริญงอกงาม การระวัง ดูแล และปองกัน

และการใชใหไดผลตามที่ตองการซึ่งทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดลอม และความหลากหลายทางชีวภาพ
ที่มีอยูในบริเวณชุมชนอยางมีดุลยภาพที่ยาวนาน

ในการปฏิบัติตามหลักการสิทธิมนุษยชน หนาที่ของรัฐจะตองพึงเคารพ หมายถึง กฎหมาย
นโยบาย และโครงการของรัฐ รวมถึงการปฏิบัติของเจาหนาที่รัฐจะตองไมนําไปสูการละเมิดสิทธิมนุษยชน

ทั้งทางตรงและทางออม หรือไมดําเนินนโยบายที่จะสงเสริมใหบริการขั้นพื้นฐานของรัฐ จะตองปกปองซึ่งหมายถึง
ตองมีกฎหมาย นโยบายหรือมาตรการที่จะดูแลหรือปองกันไมใหกลุมหรือบุคคลใดทําการละเมิดสิทธิมนุษยชน

ของบุคคลอื่น และเติมเต็มหมายถึงรัฐจะตองออกกฎหมายหรือดําเนินนโยบายเพื่อใหสิทธิมนุษยชนที่ทุกคน
พึงไดรับไดเกิดขึ้นจริง (แอมเนสตี้, 2548)

กลาวโดยสรุป กรอบในการวิเคราะหประเด็นเรื่องที่ดินนั้น ไมอาจจะพิจารณาเฉพาะ
สิทธิในที่ดิน หรือประเด็นการละเมิดสิทธิในที่ดินเทานั้น หากแตจําเปนตองพิจารณาเชื่อมโยงไปถึงเรื่อง

สิทธิขั้นพื้นฐานในระดับตาง ๆ ที่มีสาระในการเขาถึงสิทธิในลักษณะและเงื่อนไขตาง ๆ ทั้งสิทธิมนุษยชน
สิทธิความเปนพลเมือง สิทธิของความเปนชนเผา หรือชนพื้นเมือง สิทธิในการจัดการตนเอง สิทธิในการจัดการ

ทรัพยากรธรรมชาติ รวมทั้งสิทธิของชุมชน โดยพิจารณาถึงพฤติกรรมที่เกิดขึ้นและบทบาทหนาที่ที่รัฐพึงมีพึงปฏิบัติ
ตอราษฎร

12 รายงานการศึกษาวิจัย เรื่อง “เพื่อปรับปรุงแกไข
นโยบายกฎหมายที่ละเมิดสิทธิมนุษยชนดานที่ดินและปาไม”